İşçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkı, ancak işveren ile işçi arasında geçerli bir iş sözleşmesinin var olduğu durumlarda kullanılabilen bir haktır. İşçi ile işveren arasında geçerli bir iş akdi varsa işçi, tek taraflı olarak sözleşmeyi feshedebilecektir. Aynı zamanda işçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkı kullanabilmesi için ortada haklı bir fesih nedeni olmalıdır.
Bazı işler kişilerin ömürlerini boyunca çalışmasına fırsat vermeyecek nitelikte olduğundan o işlerin zaman içerisinde kişilerin sağlığında tehlike oluşturmaya başlaması mümkündür. Özellikle madenlerde çalışanlar ve kimyasal çalışma alanına sahip olanların bu durumla karşı karşıya kalması söz konusu olabilmektedir. Kişilerin can güvenliği ve sağlığı hukukumuz açısından herşeyden önce gelmektedir. Dolayısıyla işçinin sağlık sebebiyle sözleşmesini fesih hakkı bu bağlamda, meslek hastalığına sahip olan kimselerin iş akdini feshederek işten ayrılma hakları bulunmaktadır. İşçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkını kullanması halinde mağduriyet oluşmaması adına hukukumuzda birtakım düzenlemeler yapılmıştır. Ayrıca her sağlık sorunu haklı sebeple fesih olarak kabul edilmediğinden dolayı bu hakkın kötüye kullanılmasının önüne geçebilmek adına da bazı şartlar getirilmiştir.
İşçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkını kullanmasını gerektirecek durumlar ve meslek hastalığı olarak nitelendirilen haller ilgili kanun tarafından net bir şekilde belirlenmiştir. Böylelikle ancak bazı koşulların varlığı halinde işçi, haklı nedenle fesihte bulunabilir ve sahip olduğu haklarını işverene karşı ileri sürebilmektedir.
İçindekiler
Sağlık Nedeniyle Fesih Hakkının Şartları
Bazı iş alanlarındaki mevcut çalışma koşulları işçilerin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir ve işyerine devam etmesini tehlikeli kılabilir. Madenlerde, inşaatlarda ya da kimyasallarla ilgilenmeyi gerektiren işlerde uzun süre çalışmak, işçinin sağlığında tedavisi mümkün olmayan hasarlar bırakabilir ve işçinin yaşam kalitesini düşürebilir. İşte böyle durumlarla karşılaşılması halinde işçinin hem sağlığını hem de haklarını koruyabilmek adına İş Kanunu’nda bir düzenleme yapılmıştır. İş Kanunu’nun 24. maddesinde işçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkına ve bu hakkın hangi durumlarda kullanılabileceğine dair düzenleme yer almaktadır.
İşK. m.24’e göre süreli belirli olsun ya da olmasın maddede belirtilmiş olan hallerde işçi, iş sözleşmesinin bitimini beklemeden ya da bildirim süresini beklemeden iş sözleşmesini feshedebilecektir. İşK. m.24/1’de işçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkını hangi hallerde kullanabileceğine dair hükümler yer almaktadır. İşçinin sağlık sebebiyle iş akdini feshedebilmesi için işin işçinin sağlığı açısından tehlike oluşturması gerekmektedir. Buna göre, iş akdinin konusu olan işin yapılabilmesi, işin niteliğinden doğan bir nedenle işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlike arz ederse işçi iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilecektir. Söz konusu tehlikenin mutlaka işin niteliğinden kaynaklanmış olması gerekmektedir. Nitekim Yargıtay da işyeri koşullarından kaynaklanmayan hastalıkları işçi bakımından haklı fesih nedeni olarak saymamaktadır.
İşK. m.24/1’de yer alan işçinin haklı sebeple fesih hakkı nedenlerinden bir diğeri ise işverenin veya bir başka işçinin bulaşıcı hastalığa tutulmasıdır. İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluştuğu ve görüştüğü işveren ya da bir başka işçi bulaşıcı veyahut işiyle bağdaşmayan bir hastalığa tutulduğu takdirde işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir. Bu hükme dayanılarak işçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkını kullanabilmesi için söz konusu hastalığın bulaşıcı olması tek başına yeterli değildir. Aynı zamanda bu hastalığın işçi bakımından ciddi bir tehlike oluşturması gerekecektir. Yani grip sebebiyle iş akdinin haklı nedenle feshi mümkün olmayacaktır.
İşçinin Haklı Olması Durumu
İşçinin kendisinin tutulduğu hastalık sebebiyle adı geçen hüküm uyarınca haklı nedenle fesih hakkı doğmayacaktır. Kendi yakalanmış olduğu hastalık ancak koşulların uygun bulunduğu hallerde İşK. m.24/1-a kapsamına girmek suretiyle işçi lehine haklı sebeple fesih hakkının doğumuna yol açabilir. Ne var ki Yargıtay, işçinin kendisinin yakalanmış olduğu sara, kronik şizofren gibi hastalıkların işçinin işiyle bağdaşmayacak nitelikte hastalıklar olduğunu kabul ederek İşK. m.24/1-b hükmü uyarınca iş akdini haklı nedenle feshedebileceğini hükme bağlamıştır. Sabit olarak aynı ağır ve tehlikeli şartlarda çalışılması bu hastalığın son yıllarda artmasına sebep olmuştur.
İşçinin Sağlık Sebebiyle İş Sözleşmesini Fesih Hakkı Nedenleri Ne Olabilir?
İşçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkı olduğu gibi kanunda öngörülmüş olan başka hallerde de işçi haklı sebebe dayanarak fesih hakkını kullanabilecektir. Söz konusu haller İşK. m.24’te düzenlenmiştir. Bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz: İşverenin işçiyi yanıltması, işyerinde mobbing, işverenin şeref ve namusa dokunacak sözler sarf etmesi, işverenin sataşması, işçinin diğer işçiler tarafından cinsel tacize uğraması, işverenin ücret ödememesi, çalışma koşullarının uygulanmaması. Aynı zamanda zorlayıcı nedenlerin varlığı halinde de işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir. İşçinin çalışıyor olduğu işyerinde bir haftadan daha uzun süre ile işin durmasına neden olacak zorlayıcı sebepler ortaya çıkmışsa, işçi iş akdini feshedebilecektir. Bu noktada işçilerin de haklarını iyi öğrenmesi, gerekirse avukat veya bilirkişilerden yardım alarak yaşanacak olası mağduriyetlerin önüne geçilmesi yerinde olacaktır.
Sağlık Sorunları Nedeniyle İşverenin İş Akdini Feshinin Şartları
İşçinin sahip olduğu sağlık sorunları nedeniyle iş akdini haklı bir sebebe dayanarak feshetmesi mümkün olduğu gibi işveren açısından da aynı durum söz konusu olmaktadır. İşverenin işçinin sağlık sorunları nedeniyle iş sözleşmesini hangi hallerde haklı olarak feshedebileceği İşK. m.25/1’de belirtilmiştir. Buna göre işçinin hastalanması ya da kazaya uğraması işveren açısından haklı nedenle fesihi mümkün kılacaktır. İşK. m25/1-a’ya göre işçinin kendi kastından dolayı ya da derli toplu olmayan yaşayışı sebebiyle veya içkiye olan düşkünlüğünden dolayı doğacak bir hastalığa yakalanması ya da engelli hale gelmesi durumunda işveren iş sözleşmesini feshedebilecektir. Fakat bu sebeplere dayanılarak doğacak olan devamsızlığın ardı ardına 3 iş günü ya da bir ayda 5 iş gününden fazla sürmesi halinde işvereni iş akdini haklı bir nedenle derhal feshedebilecektir.
Aynı zamanda işçinin tutulmuş olduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olması ve bu durumun işyerinde çalışmasında sakınca oluşturduğu hallerde söz konusu durum Sağlık Kurulu tarafından saptanırsa da iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilecektir. İşK. m.25/1-b’nin son paragrafı uyarınca doğum ve gebelik durumlarında işverenin haklı sebeple fesih hakkı bu yasanın 74. maddesinde öngörülmüş olan sürelere ek olarak İşK. m.17’de öngörülen bildirim süreleri artı 6 haftanın bitiminde doğacaktır.
Haklı Nedenle Feshin Hukuki Sonuçları
İş hukukuna göre, işçinin sağlık sebebiyle iş sözleşmesini fesih hakkına hangi durumlarda sahip olduğunu detaylı bir şekilde belirtmiştik. Gerek işçinin gerekse işverenin haklı nedenle fesih hakkını kullanmasının bazı hukuki sonuçları mevcuttur. Hem işçi hem de işverenin haklı bir nedene dayanarak iş sözleşmesini feshetmesi halinde işçinin ücreti ile yasadan ve sözleşmeden doğan para ve bununla beraber parayla ölçülmesi mümkün tüm menfaatlerinin tam olarak ödenmesi bir zorunluluktur.(İşK. m.32/6)
Gerek işveren gerekse işçi açısından haklı nedene dayanarak iş sözleşmesi feshedilmişse ve sözleşmeyi fesheden taraf bu davranış neticesinde bir zarara uğramışsa karşı taraftan genel hükümlere dayanarak tazminat talep edebilecektir. (İşK. m.26/2) Haklı nedenle fesih hakkının kullanılması durumunda karşı taraftan ihbar tazminatı istenmesi mümkün olmayacaktır. İş akdinin işçi tarafından haklı bir nedene dayanılarak feshedilmesi durumunda işçi, işvereninden bir yıldan fazla çalışmış olduğu takdirde kıdem tazminatını talep edebilecektir.