Aklınızdaki “Şikayete bağlı suçlar nelerdir?“, “Şikayete bağlı suçlardan vazgeçilebilir mi?“, “Şikayete bağlı suçlarda zamanaşımı var mıdır?” ve daha sorunun cevabını okurlarımız için yazdığımız yazıda bulacaksınız.
Türk Ceza Kanunu’nda yer alan suçlardan bazılarının soruşturulması ve kovuşturulması için şikayet şartı aranmakta olup; bu suçlara da şikayete bağlı suçlar denmektedir. Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar TCK m.73’te düzenlenmiştir. Fakat elbette ki her suçun şikayete bağlı olması beklenemez. Söz konusu şikayete tabi suçlar kanunda sınırlandırılmıştır.
Şikayete tabi suçtan bahsedebilmemiz için bazı koşulların varlığı aranmaktadır. Öncelikli olarak kanunda suçunun şikayete tabi olduğu yazılmalıdır. Suçun temel halinin şikayete tabi olması nitelikli hallerinin de şikayete tabi olduğu anlamına gelmeyecektir. Aynı zamanda şikayet, suçtan zarar görene aittir. Yani şikayetin söz konusu suçtan zarar görmüş kişi tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Çünkü şikayet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Dolayısıyla bu hakkın bir başkası ya da mirasçılar tarafından kullanılması mümkün değildir. Fakat şikayette bulunacak olan kimsenin reşit olması aranmasa da temyiz kudretine sahip olması aranmaktadır. Bunların yanı sıra şikayet, belli bir süre içinde yapılmış olmalıdır.
TCK’da şikayet süresi 6 ay olarak kabul edilmiştir. Bu sürenin başlangıcı suçtan zarar görenin fiili ve faili öğrendiği günden başlamaktadır. Şikayet hakkının belirtilen süre içerisinde kullanılması gerekmektedir. Faillerin birden fazla olması durumunda bunlardan bir tanesinin öğrenilmiş olması şikayette bulunabilmek için yeterli görülmektedir. Şikayet, kanunda öngörülmüş olan ilgili makamlara yapılmalıdır. Kanunların öngörmüş olduğu makamlar dışında bir makama şikayet yapılırsa bu geçersiz olacaktır. İlgili makamların neler olduğu Ceza Muhakemesi Kanunu m.158’te belirtilmiştir. Bunların yanı sıra şunu da belirtmeliyiz ki şikayet fiile yönelik gerçekleştirildiği için faili bildirme zorunluluğu yoktur ve şikayet bir hak olduğundan dolayı bundan her zaman vazgeçmek mümkündür. Şikayetten vazgeçme hakkı ve şikayete bağlı suçlarda uzlaşma kapsamında olup olmadığını yazımızın ilerleyen bölümlerinde detaylı bir şekilde ele alacağız.
İçindekiler
Şikayete Bağlı Suçlar Nelerdir?
Bir suçun şikayete tabi olup olmadığı TCK’da yer alan hükümden anlaşılmaktadır. Suçun temel hali şikayete tabi olmakla beraber nitelikli halinin re’sen soruşturulması ve kovuşturulması mümkün olmaktadır.
TCK 5237’da yer alan şikayete bağlı suçlardan bazılarını şu şekilde sıralamamız mümkündür:
- Basit yaralama suçu (m.86/2),
- Cinsel saldırı suçu (m102/1),
- Cinsel taciz suçu (m.105/1),
- Taksirle yaralama suçu (m.89/1),
- İş ve çalışma hürriyetini ihlal suçu (m.117/1),
- Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (m.134/1/2),
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu (m.132/1/2/3),
- Mala zarar verme suçu (m.151/1/2),
- Güveni kötüye kullanma suçu (m.155/1/2).
Bunların yanı sıra hırsızlık suçunda daha az cezayı gerektiren haller, dolandırıcılık suçunda daha az cezayı gerektiren haller ve aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali halinde de suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi olacaktır. Şikayete bağlı suçlar bunlarla sınırlı olmamakla beraber her suç tipi açısından ayrı düzenleme bulunmaktadır. Dolayısıyla bir suçun şikayete bağlı suç olup olmadığını öğrenebilmek için yapılması gereken en doğru hareket Türk Ceza Kanunu’na bakılmasıdır.
Reşit Olmayanla Cinsel İlişki Suçu
Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu TCK’nın 104. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; cebir, hile ve tehdit olmaksızın 15 yaşını bitirmiş olan bir çocukla cinsel ilişkide bulunan kimsenin cezalandırılacağı öngörülmüştür. Söz konusu suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabidir. Yani reşit olmayanla cinsel ilişki suçu şikayete bağlı suç olarak karşımıza çıkmaktadır. Mağdurun şikayeti üzerine fail hakkında 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasına hükmolunacaktır.
Bu suçun mağdur ile arasında evlenme yasağı bulunan kişi tarafından işlenmesi halinde ise şikayete bağlı bir suç söz konusu olmayacaktır; şikayeten şartı aranmaksızın fail hakkında 10 yıldan 15 yıla kadar hapis cezasına hükmolunacaktır. Aynı zamanda bu suçun evlat edinilecek olan çocuğun evlat edinilmesinden önce bakımını üstlenen ya da koruyucu aile ilişkisi dahilinde koruma, bakım ve gözetim yükümlülüğü bulunan kişi tarafından işlenmesi durumunda da suç şikayete bağlı suç olmayacaktır ve fail hakkında 10 yıldan 15 yıla kadar hapis cezasına hükmolunacaktır. Dolayısıyla suçun temel hali şikayete bağlı olmasına rağmen bu suçun kanunda belirtilen kişilere karşı işlenmesi halinde şikayet şartı ortadan kalkacaktır ve re’sen soruşturma ve kovuşturma yapılabilecektir.
Taksirle Yaralama Suçu Şikayete Bağlı Mıdır ?
Taksirle yaralama suçu TCK’nın 89. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; taksirle bir kimsenin vücuduna acı veren ya da sağlığının veya algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişinin cezalandırılacağı öngörülmüştür. Taksirle yaralama suçunun basit halini işleyen kimse hakkında 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezasına hükmedilebileceği gibi bunun yerine adli para cezasına hükmedilmesi de mümkündür. Suçun basit halinin soruşturması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır. Fakat m.89’a göre bilinçli taksirle işlenmesi durumunda suç, şikayete bağlı suç olmaktan çıkmaktadır. Kasten yaralama suçu ya da taksirle yaralama suçu her ikiside TCK’ya bağlı olarak cezası olan suçlardandır.
Hakaret Suçu Şikayete Bağlı Mıdır?
Hakaret suçu TCK m.125-131 arasında “Şerefe Karşı Suçlar” başlığı altında düzenlenmiştir. Hakaret suçunun iki farklı şekilde işlenebileceği öngörülmüştür. Buna göre; belli somut bir olgunun ya da durumun isnat edilmesi suretiyle kişinin şeref ve saygınlığının zedelenmesi mümkün olabildiği gibi genel ve soyut nitelikte bir davranışla kişinin rencide edilmesi veya değersizleştirilmesi halinde de hakaret suçu işlenebilmektedir. Hakaret suçunun basit halinin işlenmesi durumunda fail hakkında 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunmaktadır. Hakaret suçunun basit hali şikayete bağlı suçlar kategorisinde yer almaktadır. Fakat nitelikli hakaret suçu şikayete bağlı suç değildir. Dolayısıyla bu durumda re’sen soruşturma ve kovuşturma yapılacaktır.
Şikayetten Vazgeçmenin Hukuki Sonucu
Şikayete bağlı suçlarda, şikayet hakkından kişinin her zaman vazgeçmesi mümkündür. vazgeçme eğer dava aşamasında gerçekleştirilirse sanığın vazgeçmeyi kabule bağlandığı hallerde sanık vazgeçmeyi kabul etmezse dava görülmeye devam edilecektir. Kanun hangi suçlarda vazgeçmenin sanığın kabulune bağlı olduğunu düzenlememiştir. Kovuşturma esnasında vazgeçme beyanı iletilirse sanığın bunu kabul edip etmediği sorulmaktadır. Sanığın davası bunu kabul etmesi halinde dava düşecektir.
Şikayetten feragat süresi henüz geçmemişse ve henüz yapılmamış bir şikayetin artık yapılmayacağı beyan edilmişse bu durumda tek taraflı bir işlem var olacaktır.Yani mağdur, şikayet hakkını hiç kullanmayabilir ve bu şikayeti sanığın kabulü olmaksızın geri alabilir. Kişinin şikayetten vazgeçmiş olması suç sebebiyle uğramış olduğu zararların tazmininden de vazgeçtiği anlamına gelmeyecektir.Vazgeçmenin açık bir şekilde belirtilmiş olması gerekmektedir. Şikayetten vazgeçmeden sonra bu vazgeçmeyi geri alma yani vazgeçmeden vazgeçme mümkün olmayacaktır. Bir uzman avukat ile birlikte çalışmanız size fayda sağlayacak; iayrıca ştirak halinde faillerden biri hakkında şikayette bulunup diğerlerinden şikayetçi olmamak mümkün olmadığı gibi faillerden biri için şikayetten vazgeçip diğerleri için şikayetten vazgeçmemek de mümkün değildir. Yani birden fazla failli bir suç olması halinde bir fail hakkında şikayetten vazgeçerek diğerlerinin yargılanmasını istemek söz konusu değildir.
Şikayete Tabi Suçlar Uzlaşma Kapsamında Mıdır?
Şikayete bağlı suçların bir kısmı genellikle uzlaşma kapsamında olmakla beraber hepsi için bunu söylememiz mümkün değildir. Uzlaşma ile fail işlemiş olduğu suçun sorumluluğunu üstlenir ve suçun sonuçlarını gidererek toplumla yeniden bütünleşme olanağı kazanır. Uzlaşma, onarıcı adalet uygulamaları arasında yer almaktadır. Fail ve mağdurun uzlaşmayı kabul ettiklerinden bahsedebilmemiz için özgür iradeleriyle bu teklifi kabul etmiş olmaları ve uzlaşamanın hüküm ve sonuçları hakkında aydınlatılmış olmaları gerekmektedir. Uzlaşma iradesinin açık ve duraksamasız bir şekilde ortaya konması da şarttır.
Şikayete bağlı suçlardan olan bazı suçlarda uzlaşma mümkün değildir. Bu suçlardan bazıları şunlardır; reşit olmayanla cinsel ilişki, cinsel taciz, cinsel saldırı, güveni kötüye kullanma, mala zarar verme, kullanma hırsızlığı vs. Bu suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olmakla beraber uzlaşma kapsamında yer almaları kanunumuz bakımından mümkün görülmemiştir. Dolayısıyla şikayete tabi suçların tamamının uzlaşma kapsamında olduğunu söylememiz mümkün değildir.
Şikayete Bağlı Suçlarda Zamanaşımı Süresi
Şikayete bağlı suçlarda zamanaşımı süresi çok hassas bir konudur. İşlenen suçun verdiği zararın en uygun şekilde tazmin edilebilmesi ve suçlunun hak ettiği cezayı çekmesi açısından belirlenen sürelerde ilgili suç hakkında şikayette bulunulması gerekir.
Buna göre sürenin başlangıcı olarak zarar gören tarafın hem suçu işleyeni hem de kendisinin zarar görmesine sebep olan suçu öğrenmesi anı kabul edilmiştir. Bu doğrultuda mağdur taraf öğrendiği tarihten itibaren altı aya kadar şikayet hakkını kullanabilecektir. Bazı durumlarda zarara sebep olan suçlular birden fazla olabilir. Kanun tarafından böyle bir durumda yalnızca birinin öğrenilmesinin yeterli olacağı söylenmiştir. Şikayete bağlı suçlar için belirlenen başvuru süresi geciktirildiği takdirde tek bir istisna dışında hak ortadan kalkacaktır. Bu istisna ise kişinin herhangi bir hatası olmadan kendi iradesi dışında gerçekleşen durumlardan ötürü süreyi geçirmesidir. Söz konusu halde şikayet hakkı zararı gören tarafa geri tanınacaktır.