İçindekiler
Tekzip Nedir?
Tekzip nedir , tekzip kelime anlamı itibariyle bir haberi, içeriği “yalanlama”yı ifade etmektedir. Ancak medya hukuku bağlamında tekzip herhangi bir basın aracı tarafından yayımlanan yazılı, görsel, işitsel yayınların kişilik haklarına saldırı teşkil etmesi halinde ortaya çıkmaktadır. Günümüzde teknolojinin de gelişmesiyle birlikte sayısı gözle görülür biçimde artan yayınlar her zaman için doğru ve faydalı bilgiler barındırmamaktadır. Bu şekilde herhangi bir haber veya içerik sahte, yalan, asılsız bilgiler barındırıyor, kişilik haklarına saldırı teşkil ediyor ise tekzip yayınlatmak yoluna gidilmektedir. Tekzip kelimesi ile genellikle gazetelerde ve benzeri yayınlarda yalan haberler neticesinde karşılaşmaktayız. Doğru bilgiler içermeyen bir haberin yalanlanması üzerine karşımıza çıkan tekzip hukukumuzda bir hak olarak tanınmıştır. Bu hakkın neyi ifade ettiği ise Basın Kanunu çerçevesinde düzenleme alanı bulmuştur. Tekzip Basın Kanunu’nda düzeltme ve cevap başlığı altında düzenlenmiştir. Basın Kanunu uyarınca düzeltme ve cevap hakkı yalnız süreli yayınlarda kullanılabilir bir haktır. Bu yayınlarda kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edici içeriklerin yayınlanması ya da kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması durumunda düzeltme ve cevap yazısı yayınlanabilir. Bu düzeltme ve cevap yazısı ilgili yayından dolayı zarar gören kişi tarafından gönderilir. İçerikten dolayı zarar gören kimsenin göndereceği bu düzeltme ve cevap yazısı suç unsuru içermemeli ve üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerini ihlal etmemelidir
5187 sayılı Basın Kanunu kapsamında 14. maddede düzeltme ve cevap başlığı altında düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre düzeltme ve cevap yazısı , kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edici şekilde yahut kişilerle ilgili olarak gerçeğe aykırı yayım yapılması halinde yazılacaktır.
Tekzip, korunan menfaatin şeref ve haysiyet olması sebebiyle esasen itibarın korunması ve yeniden kazanılması anlamında önemli ve gereklidir. İtibar özellikle tanınmış kimseler için iş ve sosyal yaşantıda büyük bir önem arz edip, her daim korunması gereken bir kavramdır. İtibarın zedelenmesi ise tekzip metnine sebep olan yayımlarda olduğu gibi gerçeğe aykırı yahut kişilik haklarına saldırı teşkil eden içerikler sebebiyle meydana gelmektedir. İşte düzeltme ve cevap yazısının yayınlanmasının gereği, koruduğu menfaat ve yerine getirmeyi hedeflediği gaye sarsılan itibarı düzeltme olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tekzip Usulü ve Başvuru Süresi
Bu durum, yayından dolayı hakları zedelenen kimsenin başvuru süresi içerisinde bir düzeltme ve cevap yazısını yayının sorumlu müdürüne göndermesi ile olur. Yayının usule uygun tekzip edilebilmesi için başka bir birime değil direkt olarak sorumlu müdürüne başvuruda bulunmak gerekecektir.
Yazıda buna sebep olan eserin açıkça belirtilmesi gerekir. Yapılan başvurunun yazılı olması şarttır. Bu yazı tekzibe konu olan yazıdan daha uzun olamayacaktır. Esas eser yirmi satırdan daha az yazı, resim ya da karikatür ise düzeltme ve cevap yazısı en çok otuz satır olabilir.
Basın Kanunu m. 14/1-son cümle gereğince tekzip yayını düzeltme ve cevap gerektiren yayının yer aldığı sayfada ve bu sütunlarda, aynı puntolarla, aynı şekilde yayımlanacaktır. Bu usule aykırı yapılan düzeltme yayını hakkında yayımdan itibaren on beş içerisinde sulh ceza hakimine başvurulabilir. Zarar gören bu başvuru ile hakimden yayının Basın Kanunu hükümlerine uygun yapılması talebinde bulunacaktır.
Tekzip hakkının kullanılması için Kanun’un öngördüğü süre iki aydır. İki aylık bu süre içeriğin yayımlandığı tarihten itibaren başlayacaktır. Ancak 14.maddenin son fıkrasında belirtildiği üzere tekzip hakkına sahip olan kimsenin ölmesi halinde hakkın mirasçılar tarafından kullanılması için iki aylık süreye bir ay daha eklenecektir.
Tekzip Nasıl Kullanılır?
Hukukumuzda basın özgürlüğü kural olmakla birlikte bu özgürlüğün de sınırlaması bulunmaktadır. Basın özgürlüğü kavramının kapsamına eleştirme hakkının da girdiği muhakkaktır. Ancak bu eleştirme hakkı hukuki çerçevede kullanılmalı ve bu çerçevenin sınırlarını aşmamalıdır. Dolayısıyla basının bu hakkını kullanırken kişilik haklarına saldırı niteliğinde içerikler yayınlamasında hukuki çerçeveden çıkılıp hukuk düzenince korunmayacak bir alana geçildiği unutulmamalıdır. Hukuk düzeninin koruma altına aldığı çerçevenin dışına taşan içerikler açısından zarar görenlerin tekzip hakkının kullanılması gerekmektedir.
Kişilik haklarına saldırı niteliğinde yayım yapıldığında bundan zarar gören kimse ilk olarak tekzip yazısını sorumlu müdüre gönderebilecektir. Bu yazı ile birlikte düzeltmenin yayınlanmasını yazılı olarak talep edecektir. Zarar görenin tekzip yazısını sorumlu müdüre göndermesi için belirtilen süre ilgili eserin yayınlanmasından itibaren 2 aydır. Talebin sorumlu müdüre gönderilmesine rağmen yayınlanmaması halinde zarar gören bulunduğu yer sulh ceza hakimliğine başvurarak düzeltme ve cevap yazısının yayınlanmasını talep edebilir.
İnternet haberi tekzip edilecekse bu durum 5651 sayılı Kanun kapsamında gerçekleşecektir. Buna göre internet haberi tekzip edileceğinde zarar gören ilk olarak ilgili web sitenin içerik sağlayıcısına, ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilir. İçeriğin yayından kaldırılmasıyla birlikte yazmış olduğu tekzip metninin yayınlanmasını isteyebilecektir. İçerik veya yer sağlayıcısı böyle bir durumda talebi yerine getirmekle yükümlü olup buna uygun davranılmaması halinde zarar gören bulunduğu yer sulh ceza hakimliğine başvurabilecektir.
İnternette unutulma hakkı için ise ilgili yazımızı ziyaret edebilirsiniz.
Tekzip Talebi Nasıl Yapılır?
Talep, yukarıda da belirttiğimiz üzere yazılı yapılmak zorundadır. Yazılı olarak yayından sorumlu müdüre yayım tarihinden itibaren iki ay içerisinde düzeltme ve cevabın gönderilmesi gerekir. Kişi düzeltme ve cevaba konu yayını iki aydan daha uzun bir süre sonra görmüş olsa dahi hakkını kaybedecektir. Süreli yayın birden fazla yerde basılmış ise, tekzibe konu olan eserin yayımlandığı bütün baskılarda yayımlanacaktır. Ancak yayımlanmama ihtimali de bulunmaktadır. Bu durumda hakları zedelenen, yayından dolayı zarar gören kimse hakime başvuruda bulunabilir.
Tekzip, normal şartlarda sorumlu müdürün yazıyı aldığı tarihten itibaren günlük süreli yayınlarda en geç üç gün içerisinde yayımlanmalıdır. Diğer süreli yayınlarda ise bu süre tekzip yazısının alındığı günden itibaren üç gün sonraki ilk nüshada yayımlanmak zorundadır. Aksi halde verilen bu sürelerin bitiminden itibaren on beş gün içerisinde zarar gören, bulunduğu yer sulh ceza hakimine yayının yapılması istemiyle başvurabilir. Sulh ceza hakimi duruşma yapmaksızın bu istemi değerlendirip karara bağlayacaktır.
Tekzip İçeriği Nasıl Olmalıdır?
Tekzip içeriği nasıl olmalıdır sorusu esasen Basın Kanunu 14. maddede belirtilmiştir. Bu anlamda ilk olarak tekzibin düzeltme ve cevap yazısı olduğunu yeniden belirtmekte fayda vardır. Bir yayın kişinin şeref ve haysiyetini zedeliyor yahut kişi hakkında gerçeğe aykırı içerikler barındırıyorsa tekzip metni bunu düzeltmelidir. Bu düzeltme sırasında 3. kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı bir metin ortaya çıkmamalı ve bu metin suç unsuru da içermemelidir. Bununla birlikte metin içeriğinde buna sebep olan eserin belirtilmesi şarttır.
Tekzip metninin içeriğinin yanında şekli de kanunda belirtilmiştir. Buna göre metin ilgili yazıdan daha uzun olamayacaktır. Tekzibe sebep olan eser yirmi satırdan az yazı veya resim veya karikatür ise tekzip otuz satırı geçemeyecektir.
Tekzip metninin yayınlanmasına sebep olan süreli yayın hangi basın yayın aracı ile yayınlanmış ise tekzip de orada yayınlanacaktır. Ancak söz konusu süreli yayın birden fazla yerde basılmışsa tekzip bunların hepsinde yayınlanmalıdır.
Mahkeme Kararının Kesinleşmiş Olmasına Rağmen Tekzip Yayınlanmazsa Ne Olur?
Tekzip yani düzeltme ve cevabın yayınlanmaması halinde ne olacağına ilişkin düzenleme Basın Kanunu madde 18’de kendisini göstermektedir. Eğer tekzip yayınlanmasına ilişkin kesinleşmiş bir mahkeme kararı bulunmaktaysa bunun yaptırımı ağır para cezası olarak karşımıza çıkmaktadır. İlgili madde uyarınca kesinleşmiş mahkeme kararına uymayan sorumlu müdür ve müdürüm bağlı olduğu yetkili on milyar lira ile yüz elli milyar liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılacaktır. Verilecek olan ağır para cezası bölgesel süreli yayınlarda yirmi milyar liradan yaygın süreli yayınlarda ise elli milyar liradan az olamayacaktır. İlgili kanun maddesi uyarınca bu ağır para cezasının ödenmesinde sorumlu müdür, bu müdürün bağlı olduğu yetkili ve yayın sahibi müteselsilen sorumludur.
Kanun koyucu kesinleşmiş mahkeme kararına uygun davranmayan kimseler hakkında ağır para cezasının yanında 18. maddenin son fıkrasında bir yaptırım daha öngörmüştür. Buna göre masraflar yayın sahibinden karşılanmak üzere düzeltme ve cevap yazısının tirajı yüz binin üzerinde olan iki gazetede ilan şeklinde yayınlanmasına karar verilecektir.
Kimler Tekzip Yoluna Başvurabilir?
Kimler tekzip yoluna başvurabilir sorusunun farklı kanunlarda cevapları bulunmaktadır. Ancak temel olarak bu yola başvurabilecek kimseler ikiye ayrılmaktadır:
1)Hakkında şeref ve haysiyetini ihlal edici yayım yapılan kişi,
2)Hakkında gerçeğe aykırı yayım yapılan kişi. Bunlar tekzip yayınlatılmasını isteyebilmek için gerekli koşullardır. İkisinin aynı anda gerçekleşmesine gerek olmayıp iki koşuldan birinin gerçekleşmesi yeterlidir. Tekzip yoluna başvurabilecek kişi ise bu iki halde belirtilen yayımlardan zarar gören kimsedir. Zarar gören kimse, düzeltme ve cevap yani tekzip hakkını kullanamadan vefat etmiş ise ne olacaktır ? Böyle bir durumda vefat eden kimse hakkında tekzip hakkı kişinin mirasçıları tarafından kullanılabilecektir.
Tekzip ve Manevi Tazminat
Tekzip metnine konu olan yayın sebebiyle manevi tazminat isteminde bulunmak mümkündür. Manevi tazminat hakkı Türk Borçlar Kanunu madde 49’da düzenlenmiş bir haktır. Kanuna göre kusurlu ve hukuka aykırı bir fiil ile bir kimseye zarar verenin bu zararı giderme yükümlülüğü bulunmaktadır. Madde metninden anlaşıldığı üzere tekzipe konu metnin manevi tazminat hakkını doğurması için şu koşulların gerçekleşmesi şarttır: kusur bulunmalı, bir saldırı mevcut olmalı ve bu saldırı hukuka da aykırı olmalı, bu saldırıyla ilgili olarak bir zarar doğmalı. Bu noktada ağır eleştiri gibi esasen yayınlanmasında hukuka aykırılık bulunmayan ancak bazı kimselerce kişilik haklarının zedelendiğinin iddia edilebildiği yayınların niteliği doğru ayırt edilmelidir. Zira bir haber güncel, gerçek içerikli ve yayınlanmasında kamu yararı barındırıyorsa hukuka aykırılık gerçekleşmeyecektir. Yahut bir eleştiri muhatabı tarafından hakaret olarak algılansa dahi esasen ağır eleştiri sınırını aşıp hakaret noktasına varmamışsa yine hukuka aykırı olmayacaktır. Bu hallerde manevi tazminat talebinde bulunmak mümkün görünmemektedir.
İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Tekzip Hakkı
İnternet ortamında yapılan yayınlara ilişkin hukuki düzenlemeler 5651 sayılı Kanun ile yapılmıştır. Kanunun 9. Maddesinde bulunan cevap hakkı kavramı 2014 yılında 6518 Sayılı Kanunun’un 93. maddesiyle kaldırılmıştır. Böylece internet ortamında yapılan yayınlara ilişkin tekzip hakkı ortadan kaldırılmış olup yalnızca yazılı ve görsel-işitsel basında yani gazete ve radyo televizyon gibi yayınlarda mümkün hale gelmiştir. İnternet ortamında yapılan şeref ve haysiyeti ihlal edici yahut gerçeğe aykırı yapılan yayınlar hakkında ise erişim engelleme veya içeriğin yayından kaldırılması işlemleri gerçekleştirilmektedir. Anılan bu işlemlere ilişkin ayrıntılı bilgiyi sitemizde yayınlamış olduğumuz makalelerden alabilirsiniz.
Radyo ve Televizyon Yayınları Hakkında Tekzip Hakkı
Radyo ve televizyon yayın ilkelerinden bir tanesi kişi veya kurumların düzeltme ve cevap hakkına saygılı olmaktır. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun madde 18’te bu yayınlar özelinde bu hak düzenlenmiştir. Burada da tekzip hakkı gerçeğe aykırı yayınlar veya kişi veya kurumların şeref ya da haysiyetlerini ihlal edici yayın yapılması halinde söz konusu olmaktadır. Radyo ve televizyon yayınlarında tekzip hakkı yayın tarihinden itibaren altmış gün içerisinde kullanılmalıdır. Zarar gören düzeltme ve cevap yazısını bu kez yayınla ilgili medya hizmet sağlayıcıya gönderecektir. Bunlar hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın yazıyı düzeltme ve cevaba konu yayının yapıldığı saat ve programda yayınlar. Bu yayının izleyicilerce kolaylıkla takip edilebilecek ve açıkça anlaşılabilecek şekilde yapılması gerekmektedir. Medya hizmet sağlayıcısı bu işlemleri yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç yedi gün içerisinde gerçekleştirmek zorundadır. Bu süre içerisinde yayınlanmaması halinde sürenin bitiminden, usule aykırı bir biçimde yayınlanması halinde ise yayından itibaren on gün içerisinde hakime başvurulabilir. Zarar gören böylece sulh ceza hakiminden, usule uygun şekilde yayınlanmasını talep edebilecektir.
Tekzip Dilekçe Örneği Yazımı
… SULH CEZA HAKİMLİĞİNE,
TEKZİP İSTEYEN:
TEKZİBİ İSTENİLEN YAZI:
AÇIKLAMALAR: … gazetesi ../../.. tarihinde hakkımda yayınlanan şahsımı küçük düşürmeye yönelik yazı itibarımı zedelemektedir. Tekzibini istediğim yazıyı dilekçeme eklemiş olup içeriğinin doğru olmadığına dair delillerimi de ekte sunuyorum. Dedikodu ve yanlış bilginin daha fazla yayılmasını önlemenin yanında şimdiye kadar okunan kimselerce bilginin yanlışlığının öğrenilmesini istiyorum. Düzeltmenin yanında yine ekte sunmuş olduğum cevap yazımın yayınlanmasını talep ediyorum.
HUKUKİ DELİLLER: 5187 sayılı Basın Kanunu madde 14 ve ilgili mevzuat
SONUÇ VE İSTEM: Yukarıda açıklamış olduğum sebeplerle … gazetesinin çıkacak olan yeni sayısında ekte sunmuş olduğum tekzip yazısının yayınlanmasını saygılarımla talep ve arz ederim.
TEKZİP İSTEYEN AD SOYAD
İMZA
