İçindekiler
Uzlaşmaya Tabi Suçlar Hakkında
Uzlaşmaya tabi suçlar hangileridir sorusunu yanıtlamadan önce uzlaşma hakkında bilgi vermek daha faydalı olacaktır. Pek çoğumuzun sıklıkla duyduğu uzlaşma nedir? Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre uzlaşma, iletişim süreci sonunda varılan anlaşmayı ifade etmektedir. Uzlaşmanın temel amacı mağdurların haklarının korunması ile suç faillerin topluma geri kazandırılmalarıdır. Uzlaştırma terimi ise tarafların katıldığı sürecin bizzat kendisini ifade etmek için kullanılmaktadır. Şöyle ki; uzlaştırma mağdur ve failin kendi özgür iradeleri doğrultusunda suç nedeniyle ortaya çıkan sorunların çözümüne tarafsız bir üçüncü kişinin yardımıyla aktif olarak katılmalarıdır. Uzlaştırma ile gerçekleştirilmek istenen hedef mağdurun zararının yapılacak olan bir anlaşma ile giderilmesidir. Mağdurun zararının giderilmesi mağdura bir miktar tazminat ödenmesi şeklinde olabileceği gibi, mağdur veya toplum için belirli bir kamu hizmetinde bulunulması şeklinde veya hukuka uygun başka herhangi bir edim şeklinde de olabilir. Eğitimli ve gönüllü uzlaştırmacılar mağdur ve failin anlaşması için yardımcı olmaktadır.
Görüldüğü üzere uzlaştırma alternatif bir çözüm yoludur. Ancak belirtmek gerekir ki her suç için uzlaştırma yoluna başvurulması mümkün değildir. Uzlaşmaya tabi olan suçla olmayan suç kanun ve yönetmelikte düzenlenmektedir.
Uzlaştırma Kanunu Ne Diyor?
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda 253. Maddede yer alan uzlaştırma yasası esasen uzlaştırma konusunu oldukça detaylı bir şekilde ele almaktadır. Öncelikle tarafların uzlaştırma yoluna başvurabilmesi için belirli şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. İlgili madde uzlaşmaya tabi suçlar nelerdir ve uzlaşmaya tabi olmayan suçlar hangileridir sorularının yanıtını oldukça açık ve net bir şekilde yanıtlamaktadır.
Uzlaştırma şartları Ceza Muhakemesi Kanunu’nda şu şekilde belirtilmiştir:
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi suçlar uzlaştırma kapsamındadır.
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi suçlar hariç olmak üzere; TCK dışındaki özel kanunlarda düzenlenen suçlara uzlaştırma hükümlerinin uygulanabilmesi için ilgili kanunda uzlaştırma yoluna gidilebileceğine dair açık hüküm yer almalıdır.
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda (cinsel taciz suçu, cinsel saldırı suçu vs.) uzlaştırma yoluna gidilemez.
- Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, uzlaştırma kapsamına girmeyen bir başka suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz.
- Suçun birden fazla mağduru varsa; şüpheli veya sanık tüm mağdurlarla uzlaşmak zorundadır. Şüpheli veya sanık tüm mağdurlarla uzlaşmaz ise uzlaştırma hükümlerinden yararlanamaz.
- Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar uzlaştırma kapsamındadır.
Görüldüğü üzere uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için suçun şikayete bağlı olması veyahut da kanunda açıkça uzlaştırma yoluna gidilebileceğine ilişkin hüküm bulunması gerekmektedir. Burada belirtmek gerekir ki bazı suçlar hakkında suç şikayete bağlı olsa dahi uzlaştırma yoluna başvurulamamaktadır. Yasa koyucu cinsel dokunulmazlığa karşı suçların hiçbir surette uzlaştırma kapsamında değerlendirilemeyeceğini açıkça dile getirmiştir.
Bir diğer yandan şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan;
- Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),
- Taksirle yaralama (madde 89),
- Tehdit (madde 106, birinci fıkra),
- Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),
- İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde 119, birinci fıkra (c) bendi),
- Hırsızlık (madde 141),
- Güveni kötüye kullanma (madde 155),
- Dolandırıcılık (madde 157),
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165),
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),
- Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239) suçları uzlaştırma kapsamındadır.
Uzlaşma Yönetmeliği Ne Diyor?
Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği uzlaştırmanın amacını, kapsamını, dayanaklarını, uzlaştırmaya hakim olan ilkeleri, uzlaştırma evrelerini, uzlaştırmanın yapılışını, uzlaştırma bürosunun görevlerini kısaca uzlaştırmaya ilişkin her türlü konuyu düzenlemektedir. Uzlaştırma Yönetmeliği de uzlaşmaya tabi olan suçları madde 8’de ele almıştır. İlgili madde uyarınca;
- Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesinin birinci fıkrasında sayılan suçlarda, şüpheli, sanık, suça sürüklenen çocuk ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması girişiminde bulunulur.
- Suça sürüklenen çocuklar bakımından mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla ayrıca üst sınırı 3 yılı geçmeyen hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda da uzlaştırma girişiminde bulunulur.
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olanlar hariç olmak üzere; diğer kanunlarda yer alan suçlarla ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, kanunda açık hüküm bulunması gerekir.
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna gidilemez.
- Şüpheli ya da sanık tarafından uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte işlenmesi hâlinde, uzlaştırma yoluna gidilemez.
Görüldüğü üzere Uzlaştırma Yönetmeliği de uzlaşmaya tabi suçlar konusunda Ceza Muhakemesi Kanunu ile oldukça benzer hükümleri içermektedir.
Uzlaştırma Nasıl Yapılıyor?
Uzlaşmaya tabi suçlar hakkında gerekli bilgileri edindiğimize göre bahsetmemiz gereken bir diğer konu da uzlaştırma nasıl yapılır konusudur. Uzlaştırma müzakereleri ve uzlaşma anlaşması, gerekli şartları sağlamak koşuluyla hem soruşturma aşamasında hem de kovuşturma aşamasında yapılabilir. Uzlaştırmanın nasıl yapılacağı konusunu soruşturma aşamasında ve kovuşturma aşamasında olmak üzere iki farklı aşamada değerlendireceğiz.
İlk olarak soruşturma aşamasında uzlaştırma nasıl yapılır?
- Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tabi olması ve kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması hâlinde dosya Cumhuriyet Savcısı tarafından uzlaştırma bürosuna gönderilir.
- Uzlaştırma bürosu bir uzlaştırmacı görevlendirir.
- Büro tarafından görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur. Şüphelinin, mağdurun veya suçtan zarar görenin reşit olmaması halinde uzlaşma teklifi kanuni temsilcilerine yapılır.
- Kişiye veya kişilere uzlaşmanın mahiyeti ve uzlaşmayı kabul veya reddetmenin hukuki sonuçları anlatılır.
- Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulmasından itibaren üç gün içinde kararını bildirmelidir aksi halde teklif reddedilmiş kabul edilir. Mağdura, suçtan zarar görene, şüpheliye veya bunların kanuni temsilcisine ulaşılamaması halinde, uzlaştırma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır.
- Birden fazla kişinin mağduriyetine veya zarar görmesine sebebiyet veren bir suçtan dolayı uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için mağdur veya suçtan zarar görenlerin hepsinin uzlaşmayı kabul etmesi gerekir.
- Görevlendirilen uzlaştırmacıya soruşturma dosyasında yer alan ve Cumhuriyet savcısınca uygun görülen belgelerin birer örneği verilir.
- Uzlaştırmacı soruşturmanın gizliliği ilkesine uygun davranmakla yükümlü olmakla birlikte dosya içindeki belgelerin birer örneğinin kendisine verildiği tarihten itibaren en geç otuz gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırmakla görevlidir.
- Uzlaştırma bürosu otuz günlük süreyi her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki defa uzatabilir.
- Uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yürütülür. Uzlaştırma müzakerelerine şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanunî temsilci, müdafi ve vekil katılabilir. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin kendisi veya kanunî temsilcisi ya da vekilinin müzakerelere katılmaktan imtina etmesi halinde uzlaşma kabul edilmemiş sayılır.
- Uzlaşma müzakereleri sonunda uzlaştırmacı bir rapor hazırlayarak kendisine verilen belge örnekleriyle birlikte uzlaştırma bürosuna verir.
- Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde tarafların imzalarını da içeren raporda ne suretle uzlaşıldığı ayrıntılı olarak açıklanır.
- Uzlaştırma bürosu soruşturma dosyasını, raporunu ve varsa yazılı anlaşmayı Cumhuriyet savcısına gönderir.
- Uzlaşma teklifinin reddedilmesine rağmen, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören uzlaştıklarını gösteren belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler.
- Cumhuriyet savcısı, uzlaşmanın, tarafların özgür iradelerine dayandığını ve edimin hukuka uygun olduğunu belirlerse raporu veya belgeyi mühür ve imza altına alarak soruşturma dosyasında muhafaza eder.
- Uzlaştırmanın sonuçsuz kalması halinde tekrar uzlaştırma yoluna gidilemez.
- Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini defaten yerine getirmesi halinde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi halinde şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilir.
Kovuşturma Aşamasında Uzlaştırma Nasıl Yapılır?
- Kamu davası açıldıktan sonra kovuşturma konusu suçun uzlaşma kapsamında olduğunun anlaşılması halinde kovuşturma dosyası, uzlaştırma işleminin yukarıda belirtilen esas ve usule göre yerine getirilmesi için uzlaştırma bürosuna gönderilir.
- Uzlaşma gerçekleştiği takdirde mahkeme, uzlaşma sonucunda sanığın edimini defaten yerine getirmesi halinde davanın düşmesine karar verir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilir.
Uzlaşmaya Tabi Suçlar Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Uzlaşma Olmazsa Ne Olur?
Eğer soruşturma aşamasında uzlaşma anlaşması gerçekleşmez ise kamu davası açılır. Kovuşturma aşamasında ise uzlaştırma yoluna başvurulup bir sonuç alınamadığında ceza davasını gören mahkeme yargılamaya kaldığı yerden devam eder.
Müşteki Uzlaşmayı Kabul Etmezse Ne Olur?
Müşteki yani şikayet eden uzlaşmayı kabul etmez ise uzlaşma süreci işlemez.
Uzlaştırma Tebligatı Nedir?
Uzlaştırmacı uzlaşma teklifini büro aracılığıyla açıklamalı tebligat, istinabe veya Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) yoluyla da yapabilir. Uzlaştırma tebligatı uzlaştırma teklifini içeren belgedir.
Uzlaştırma Raporu Nedir?
Uzlaştırma raporu, uzlaştırma müzakereleri sonrasında uzlaştırmacı tarafından hazırlanan uzlaştırmaya ait her türlü ifadelerin bulunduğu belgedir.
Yeni Uzlaşma Yasası Ne Diyor?
Yeni uzlaşma yasası ile yapılan önemli düzenlemeleri yukarıda detaylıca ele aldık.
Özel Usulsüzlük Cezasında Uzlaşma Hali Mümkün mü?
Özel usulsüzlük cezaları 7103 Sayılı yasal düzenlemeden önce sadece tarhiyat öncesi uzlaşmaya konu edilebiliyor iken yeni düzenleme ile birlikte hem tarhiyat öncesi hem de tarhiyat sonrası uzlaşmanın konusu dışında bırakılmıştır. Dolayısıyla özel usulsüzlük cezasında uzlaşma hali mümkün değildir.
Uzlaşma Mahkemesi & Yetkili Mahkeme Hangisi?
Uzlaşma, Uzlaştırma Bürosunun görevlendirdiği bir uzlaştırmacı tarafından gerçekleştirilmektedir. Herhangi bir mahkeme yetkili kılınmamıştır.
Yaralamalı Trafik Kazası Uzlaşma Hali Mümkün mü?
Yaralama suçu uzlaşma kapsamında yer almaktadır. Dolayısıyla yaralamalı trafik kazalarının yaşanması halinde taraflar uzlaşma yoluna başvurabilecektir.
Kamu Davasında Uzlaşma Mümkün mü?
Uzlaşma şartlarının gerçekleşmesi halinde kamu davalarında uzlaşma mümkündür.
Nitelikli Hırsızlık Uzlaşma Mümkün mü?
Nitelikli hırsızlık uzlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır.
Uzlaştırma süreci ile ilgili tüm sorularınızı web sitemizin sol alt köşesindeki avukata sor butonuna tıklayıp formu doldurarak sorabilirsiniz.
