Cinsiyet Değiştirme Davası

Cinsiyet Değiştirme Davası

Cinsiyet değiştirme fizyolojik olarak yanlış bedende doğmuş bireylerin hissettikleri bedene sahip olabilmek amacıyla oldukları bir ameliyattır. Cinsiyet değiştirmeyi kısaca kadın bedeninden erkeğe ya da erkek bedeninden kadın bedenine dönüşmek için yapılan tıbbi uygulama olarak tanımlayabiliriz. Özellikle Nil Erkoçların cinsiyet değiştirme ameliyatıyla yeni bir bedende Rüzgar Erkoçlar olarak hayatını devam ettirmesi üzerine ülkemizde büyük merak konusu olmuştur. Bu husus yalnızca magazinden ibaret olmayıp önemli bir tıbbi müdahale gerektirmektedir. Ayrıca konunun hassasiyeti ve ehemmiyeti göz önüne alındığında hem biz hukukçulara hem de topluma yanlış bedende doğmuş kimselerin kazanımı açısından büyük bir görev düşmektedir.

Cinsiyet değiştirme ile ilgili ilk olarak belirtmek gerekir ki bu ameliyatı olabilmek için cinsiyet değiştirme davası açarak önce hakimden izin alınmalıdır. Ameliyat sonrasında ise ilgili mahkemede nüfus müdürlüğüne karşı dava açarak nüfus kayıtlarının düzeltilmesi talep edilmelidir.

İşbu işlem sırası karıştırılmaktadır. Yargıtay Kararlarında da üzerinde durulduğu üzere cinsiyet değiştirmek isteyen kimsenin şahsen başvuruda bulunarak hakimden ameliyat için izin talep etmesi cinsiyet değiştirme davasının ilk aşamasını, onayı ifade etmektedir. Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi ise cinsiyet yönünden nüfus kütüğünde düzeltme davasıdır. Cinsiyet değiştirme davasının bu iki aşamasının açılış sıralaması karıştırılmamalıdır.

Yazımızda cinsiyet değiştirme ameliyatı, cinsiyet değiştirme davası, cinsiyet değiştirme davası hangi mahkemede açılır ve cinsiyet değiştirmek için gerekenler nelerdir sorularını cevaplandırdık. İşte detaylar:

Kimler Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı Olabilir?

Cinsiyet değiştirme ameliyatı olabilecekler kimdir? Bu soruya cevap vermek için öncelikle neden cinsiyet değiştirme ameliyatı olunur sorusunu cevaplandırmak gerekir. Cinsiyet değiştirme bir kadının erkeğe dönüşmesi ya da bir erkeğin kadına dönüşmesi amacıyla yapılan ameliyattır. Hissettiği vücuda sahip olmadığını düşünen insanlar gerçek kimliklerini bastırmayı reddedip cinsiyet değiştirme ameliyatı olmaktadır. Cinsiyet değişikliği ameliyatı günümüzde toplumsal gelişmelerle birlikte eskiye oranla daha göz önünde ve bilinir hale gelmiştir. Cinsiyet değişikliği ülkemizde Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre 18 yaşını doldurmuş transeksüel yapıdaki bireyler cinsiyet değişikliği için başvuruda bulunabilecektir.

Cinsiyet değiştirme ameliyatı her ne kadar kanunlarla düzenlenmiş bir hak olarak karşımıza çıksa da yapılabilmesi için ülkemizde birtakım şartların gerçekleşmesi aranmaktadır. Cinsiyet değişikliği davası da kanunda belirtilmiş olan bu şartları taşıyan her birey tarafından açılabilir. Cinsiyet değiştirme ameliyatı olmak isteyen kimseler fizyolojik olarak yanlış bir bedende doğmuş olduğunu hisseden bireylerdir. Bu kimseler bir yanlışlığı düzeltirler. Cinsiyet değişikliği tercih ya da isteğe bağlı bir ameliyat değildir. Bu ameliyatı olabilmek için kişinin resmi bir sağlık kurulu raporu alması gerekmektedir. Bu rapora göre pek çok doktor tarafından kişi dinlenecek, incelenecek ve değişiklik zorunlu görülürse ameliyat onaylanacaktır.

TMK 40. Madde’ye Göre Cinsiyet Değiştirme İçin Gereken Şartlar

Cinsiyet değiştirme davası iki aşamalı bir davadır. Birinci aşamasında cinsiyet değiştirme ameliyatı olmak için hakimden izin alınmalıdır. İkinci aşama süreç tamamlandıktan sonra nüfus müdürlüğüne karşı açılacak dava ile kişilerin yeni kimliklerine sahip olmasıdır. Cinsiyet değiştirmek istiyorum diyorsanız öncelikle cinsiyet değiştirmek için gerekenlerden bahsedelim. Türk Medeni Kanunu cinsiyet değişikliği için bazı ön şartlar ortaya koymuştur. Cinsiyet değişikliği için gerekenler TMK madde 40’ta belirtilmiştir. Buna göre,

• 18 yaşını doldurmuş olmak,
• Evli olmamak,
• Transeksüel yapıda olmak,
• Cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğunun belirlenmiş olması,
• Mahkemenin izin vermesi cinsiyet değiştirmek için gerekenler olarak karşımıza çıkar. Cinsiyet değiştirme ameliyatı olabilmek için temel şart üreme yeteneğinden tamamen yoksun olmaktır. Yasada belirtilen cinsiyet değişikliği için gerekenlerin gerçekleşmesi halinde kişi bu ameliyatı olabilecektir. Ülkemizde cinsiyet değişikliği Avrupa’da olduğundan daha sıkı şartlara bağlanmaktadır.

 Cinsiyet Değiştirme Davası İçin Görevli Mahkeme

Cinsiyet değiştirme davası hangi mahkemede açılır sorusunun cevabı Asliye Hukuk Mahkemesi olacaktır. Cinsiyet değiştirmek isteyen kimseler konu üzerinde görevli ve yetkili mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi’nde cinsiyet değişikliği davası açacaklardır. Cinsiyet değiştirme davası açmak isteyen kimselerin evrakların hazırlanması, mahkemeye gidilmesi sürecinde konu hakkında bilgili bir avukatla çalışması sürecin doğru ve yıpratıcı bir hale gelmeden ilerletilebilmesi açısından tavsiye olunur. Cinsiyet değişikliği davası için görevli mahkeme konusunu bir Yargıtay kararı ile örneklendirdik.

Yargıtay 20. Hukuk Dairesi’nin 2016/5165 esas no’lu, 2016/6724 karar no’lu 09.06.2016 tarihli kararına konu olayda, cinsiyet değişikliğine izin verilmesi talebine Asliye Hukuk Mahkemesi görevsizlik kararı vermiştir. Asliye Hukuk Mahkemesi talebin nüfus davası olmadığı ve çekişmesiz yargı konusu olduğunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre çekişmesiz yargı işlerine Sulh Hukuk Mahkemesinin bakması gerektiğini gerekçe göstermiştir. Sulh Hukuk Mahkemesi ise Nüfus Hizmetleri Kanununa göre davanın nüfus davası olduğu ve Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görev alanına girdiğini gerekçe göstererek görevsizlik kararı vermiştir. Davacı vekili, transeksüel yapıda olan müvekkilinin Medeni Kanun’da belirtilen şartları taşıdığına dayanarak müvekkili için cinsiyet değiştirmenin zorunluluk olduğunu iddia etmiştir. Olayda davacı cinsiyet değişikliği için izin verilmesini ve nüfus kaydındaki cinsiyetinin kadın olarak düzeltilmesini, bununla beraber isminin Kader olarak değiştirilmesini talep etmiştir. Cinsiyet değişikliğine izin istemi HMK uyarınca Sulh Hukuk Mahkemesi’nin görev alanına girmektedir. Ancak Nüfus Hizmetleri Kanunu gereğince nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davalarının Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılması gerekir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca somut olayda davanın çekişmesiz yargı kapsamına girmediği benimsenmiştir. Yargıtay 20. Hukuk Dairesi açıklanan sebepler ile Asliye Hukuk Mahkemesi’nin yargı yeri olarak belirlenmesine karar vermiştir.

İkinci Aşama Cinsiyet Değiştirme Davası

Cinsiyet değiştirme davası iki aşamalı bir dava olarak karşımıza çıkar. Burada bahsedilen ilk aşama, cinsiyet değiştirme ameliyatı olmak için kişinin hakimden izin alması aşamasıdır. Cinsiyet değiştirme davası ikinci aşama ise nüfus sicilinde düzeltme yapılması ile tamamlanacaktır.

Eski Medeni Kanun’da bu aşamalardan ilki bulunmaksızın direkt olarak cinsiyet değiştiren kimsenin nüfus kaydında düzenlemeye gidilmesi için dava açması söz konusuydu. Bu husus hukuken emrivaki olarak değerlendirilip resmi sağlık kurulu yetersiz görülerek hakimin takdirine de ihtiyaç bulunduğu düşünülmüştür. Yeni düzenleme ile kişinin cinsiyet değiştirme ameliyatını olabilmek için hakim onayına ihtiyaç duymasına zorunlu bırakmıştır. Hukuk düzeni toplumun temeli olan ailenin korunmasını amaçlamış, evli olanların cinsiyet değiştiremeyeceğini öngörmüştür. Şahsa sıkı sıkıya bağlı olan cinsiyet değişikliği hakkı için kişinin hakime bizzat başvurması ve ancak hakim tarafından zorunluluk bulunduğuna kanaat getirilirse ameliyat olabilmesi sağlanmıştır. Belirtmek gerekir ki bu hükmün Medeni Kanunumuza esas kaynak olan İsviçre Medeni Kanununda bir karşılığı bulunmamaktadır. Üstelik hüküm insan hakları bağlamında tartışmalıdır. Cinsiyet değişikliği talep eden kimselerin resmi sağlık kurulu raporu alabilmek için bazen yıllarca süren gözlemlere katlanmak zorunda kaldığı gözetilmelidir. Yaşanan bu sürecin ruhsal anlamda verebileceği hasarların daha fazla artmaması için hukuki sürecin kısa tutulması önemlidir. Cinsiyet değişikliği davasına katılım sağlayan avukatların tecrübeli, ulusal ve uluslararası mevzuata hakim ve güncel kararların takibinde olması sürecin hızlanmasında büyük rol oynayacaktır.

Yukarıda açıklamış olduğumuz işlemler gerçekleştirilerek hakimden izin almış bulunanlar cinsiyet değiştirme ameliyatı olur. Ameliyat tamamlandıktan ve cinsiyet tıbben değiştirildikten sonra kişinin nüfus kaydının düzeltilmesi amacıyla mahkemeye başvurulacaktır. Davanın ikinci aşaması mahkemenin gerekli düzeltmeyi yapması ve kişiye yeni bir nüfus cüzdanı verilmesi ile tamamlanmış olacaktır.

Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı Türkiye’de Hangi Hastanelerde Yapılabilir?

Cinsiyet değişikliği ameliyatı olmak için kanunda belirtildiği üzere hakim iznine ihtiyaç vardır. Kanuna göre hakim izni için aranan şartlardan bir tanesi de cinsiyet değişikliği zorunluluğunun bir eğitim ve araştırma hastanesi tarafından verilecek resmi sağlık kurulu raporuyla belgelenmesidir. Hakim kendisine başvuran kimseyi işbu hastaneye göndererek şartları kontrol edecektir. Cinsiyet değiştirme ameliyatı yapan hastaneler Türkiye’de İzmir Dokuz Eylül, İstanbul Cerrahpaşa, Ankara Hacettepe ve İstanbul Çapa Hastanelerinde Cinsel Kimlik Konseyi bulunmaktadır. Bu konseyde psikiyatr, plastik cerrah, kadın doğumcu, ürolog, genetikçi, endokrinolog ve hukukçu bulunur. Cinsiyet değiştirmek isteyen kimse öncelikle psikiyatra görünür. Cinsiyet değiştirme ameliyatı olacak bireyin uygun olduğu gözlenirse psikiyatr kişiyi konseye çıkaracaktır. Yukarıda saymış olduğumuz cinsiyet değiştirme ameliyatı yapan hastaneler İzmir Dokuz Eylül, Ankara Hacettepe, İstanbul Cerrahpaşa ve Çapa Hastanelerinde cinsiyet değiştirme ameliyatı yapılabilecektir. Heyet raporu cinsiyet değişikliği zorunludur veya değildir olarak verilir. Belirtilen hastanelerde konseyden olumlu rapor çıkması halinde mahkemece uygun görülürse ameliyat gerçekleştirilebilir.

Cinsiyet Değişikliği Davası Süreci ve Avukat Vekaleti

Cinsiyet değiştirme davası toplumumuzda halen tam anlamıyla kabul görmüş ve alışılmış bir dava olarak değerlendirilemez. Her ne kadar sanıldığından çok yapılan bir ameliyat dahi olsa pek çok kişinin cinsiyet değişikliği hakkında fikir sahibi olmadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Cinsiyet değişikliği davasının iki aşamalı olduğunu söylemiştik. Birinci aşama cinsiyet değişikliği ameliyatı için hakimden izin alınmasıdır. Bu aşamanın tamamlanması ile ameliyat gerçekleştirilecek ve ikinci aşamaya geçilebilecektir. Bahsettiğimiz bu aşamada nüfus müdürlüğüne karşı açılacak olan nüfus kaydının düzeltilmesi davasıdır. Böylece cinsiyet değiştirmiş olan bireyler yeni kimlikleri ile hayatlarına devam edeceklerdir. Söz konusu dava sürecinde bu konuda önyargılı olmayan, bireyi yargılamadan hukuki problemi çözebilme yeteneğine sahip bir avukat ile çalışılması süreci kolaylaştıracaktır. Vekalet verilecek avukat cinsiyet değiştirme davası ile ilgili doğru ve kapsamlı bir bilgi birikimine sahip olmalıdır. Cinsiyet değiştirmek isteyen bireyler için Topo Hukuk Bürosu hukuki süreçte yol gösterecek, müvekkillerini hızla çözüme ulaştıracaktır.