Endüstriyel Tasarım Nedir? Endüstriyel Tasarım Tescili Nasıl Yapılır?

Endüstriyel Tasarım Nedir?

Endüstriyel tasarım; bir ürünün tümünün ya da bir kısmının insan duyularıyla algılanabilen özelliklerinin oluşturduğu görünüm olarak tanımlanabilir. Bu özellikler çizgi, şekil, biçim, renk, süslemeler şeklinde karşımıza çıkabilmektedir. Endüstriyel tasarım günümüzde kullanıcıları etkilemek amacıyla bir satış politikası olarak kullanılmaktadır. Markalar böylece son teknoloji ekipmanlarını ve yaratıcılığı birleştirerek ortaya koydukları ürünlerle rakiplerinin önüne geçebilmektedir. Çünkü imaj ve tasarım artık kullanıcılar için ürünün içeriği kadar önem arz etmektedir.

Tasarım Türleri

Tasarım türlerini: tescilli tasarımlar, tescilsiz tasarımlar, estetik ve işlevsel tasarımlar, iki ya da daha çok boyutlu tasarımlar, endüstriyel olan tasarımlar, endüstriyel olmayan tasarımlar, görünen tasarımlar, görünmeyen tasarımlar, parça tasarımları, moda tasarımları veya malın cinsine ve niteliğine göre olan tasarımlar olarak sıralayabiliriz. Tasarım korunmasını ise malın dış görünümü ve estetik özelliklerinin korunması olarak belirtebiliriz.   

Endüstriyel Tasarım Tescili Nasıl Yapılır?

Endüstriyel tasarımın hukuki koruma altına alınması için yeni ve ayırt edici niteliğe sahip ürün ya da ürün parçasının söz konusu olması gerekmektedir. Ürünün kendisinin ya da herhangi bir parçasının yenilik ve ayırt edici niteliğe sahip olması halinde yalnızca dış görünüşünün koruma altına alınması endüstriyel tasarım tescili ile söz konusu olur. Peki endüstriyel tasarım tescili nasıl yapılabilmektedir?

Endüstriyel tasarım tescili için Türkiye’de Türk Patent ve Marka Kurumu’na tasarım başvuru dilekçesi ile başvuru yapılmalıdır. Başvuruda başvuru dilekçesi, başvuru ücreti, tasarımı açıklayan bir tarifname, tasarımın uygulanacağı ürünlerin tanıtımı, görsel olarak anlatımı ve tasarımcının kimliği belgeleri gereklidir. Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde tescil ettirilmeyen ürünler her ne kadar TTK gereğince koruma altına alınmışsa da bu koruma kısıtlı olacaktır. Bundan dolayı fikri mülkiyet avukatı olarak endüstriyel tasarım tescili yapılmasını tavsiye etmekteyiz.

Endüstriyel Tasarım Tescili Ne Tür Haklar Sağlar?

Endüstriyel tasarım tescili ile üçüncü kişiler ürünü; tasarım hakkı sahibinden izinsiz olarak üretemez, satamaz, piyasaya sunamaz, sözleşme yapmak için icapta bulunamaz, ithal edemez, ticari amaçlarla kullanamaz ya da bu amaçlarla elinde bulunduramaz. Endüstriyel tasarım tescili ile büyük bir çalışma ve yaratıcılığın meydana getirdiği ürün artık taklit edilemeyecektir. Ayrıca endüstriyel tasarım hakkının ihlali durumunda tazminat talepleri de söz konusu olabilecektir.

Endüstriyel Tasarım Tescili Ne Kadar Süre Koruma Sağlar?

Endüstriyel tasarım tescili yapılan ürünün sahibine tescil belgesi verilecektir. Bu tescil belgesi ile ürün başvuru tarihinden itibaren 5 yıl süreyle koruma altına alınmaktadır. Toplam 25 yılı aşmamak şartıyla koruma her 5 yılda bir yenilebilir.

Endüstriyel Tasarım İhlali Nedir?

Endüstriyel tasarım ihlali tasarım sahibinin bundan doğan haklarına tecavüz teşkil eden fiillerin işlenmesi halinde söz konusu olacaktır. Endüstriyel tasarım ihlali gerçekleştiğinde tasarım hakkı sahibi tescilden doğan haklarını dava yoluyla ileri sürebilecektir. Tescilden doğan dava hakkı endüstriyel tasarım ihlali sayılan fiili gerçekleştiren kişiye karşı ileri sürülecektir.

Endüstriyel Tasarım İhlali Sayılan Fiiller

Endüstriyel tasarım hakkının ihlali sayılan fiiller: tasarım taklidi, tasarımın sahibinden izinsiz olarak ticari amaçlarla kullanılması ya da bulundurulması, lisans yoluyla verilmiş hakları genişletmek, lisans yoluyla verilmiş hakları tasarım hakkı sahibinden izinsiz olarak üçüncü kişiye devretmektir. Tasarım hakkına tecavüz teşkil eden fiillerin işlenmesine iştirak etmek de bu anlamda ihlal niteliği taşıyacaktır.

Tasarım taklidi , tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın tasarımın tamamen aynısını ya da açıkça benzerlik oluşturan herhangi bir tasarımı kullanmaktır. Burada kullanmak dediğimizde söz konusu bu taklit tasarımı üretmek, piyasaya sürmek, satışını yapmak, satmak, depolamak ve bulundurmak anlaşılmalıdır. Tasarım ihlalinin mevcut olması için taklit ürünün üretildiğinin ispatlanması yeterli olup ayrıca ticari amaçla kullanmak, satmak vb. eylemlerin gerçekleştirilmesi aranmayacaktır.

Endüstriyel tasarım hakkının ihlali niteliğindeki fiillerin işlenmesine iştirak ise taklit ürünün yapımına yardım veya teşvik etmek, ürünün yapılmasını kolaylaştırmak olarak belirtilebilir. Bununla birlikte endüstriyel tasarım ihlali teşkil eden ürünlerin kaynağını, nereden alındığını, kim tarafından yapıldığını bildirmemek de bilgi vermekten kaçınmak sebebiyle hukuki anlamda sorumlu olacaktır. Son olarak tasarım hakkının sahibi dışındaki bir kimsenin tasarım tescili başvurusunda bulunması halinde veya ürünün hak sahibi dışındaki bir kimse adına tescil edilmesi durumunda gasp meydana gelecektir. Endüstriyel tasarımın gaspı halinde tasarım hakkı sahibi tasarımın hükümsüz sayılması ya da dava açma yoluna başvurabilecektir.

Endüstriyel Tasarım İhlali Durumunda Başvurulabilecek Hukuki Yollar

Endüstriyel tasarım ihlali durumunda başvurulabilecek hukuki yollar, endüstriyel tasarım tescil davaları nelerdir? Endüstriyel tasarım hakkının ihlal edildiği durumlarda hak sahibi tasarım tesciline dayanarak hukuk davaları açabilecektir. Bu tasarım davaları; delil tespiti, tecavüzün tespiti, tecavüzün men’i ve ref’i, tazminat davaları, gasp nedeniyle hakkın devridir. Delillerin tespiti davasında olaylar ve fiiller değerlendirilerek bu olayların varlığı hukuki anlamda delil olarak tespit edilmektedir. Tecavüzün tespiti davasında ise tespit edilen olay ve fiillerin tecavüz oluşturup oluşturulmadığı değerlendirilmekte ve tespit edilmektedir. Tecavüzün varlığı durumunda hak sahibi tecavüzün men’i ve ref’i davalarıyla artık tecavüzün durdurulması veya giderilmesini isteyebilecektir.

Endüstriyel Tasarım Hakkının İhlali Cezası

Endüstriyel tasarım ihlali cezası 554 sayılı KHK (Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK) kapsamına bulunduğu dönemde hapis ve adli para cezası idi. 554 sayılı KHK’nın yürürlükte olduğu dönemde tasarım hakkı sahibi Cumhuriyet savcılığına başvurarak şikayette bulunuyor ve suçlular hakkında ceza davası açılarak cezaya hükmolunuyordu. Ancak 2016 yılında kabul edilen Sınai Mülkiyet Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle 554 sayılı KHK yürürlükten kaldırılmıştır. Bu anlamda ceza öngörülmemiş olup endüstriyel tasarımların ihlali cezası bulunmamaktadır. Ancak yukarıda belirtmiş olduğumuz hukuk davaları açılabilecektir. Böylece tecavüzün tespit edilmesi, men’i ve giderilmesi ile endüstriyel tasarım hakkının ihlali cezası tazminat talep edilmesi mümkündür.

Endüstriyel Tasarım Hakkının İhlali Yargıtay Kararları

Endüstriyel tasarım hakkının ihlali hakkında Yargıtay kararı örnekleri:

Yargıtay 11. HD., E. 2013/12666 K. 2014/2406 T. 12.2.2014: Yargıtay yerel mahkemenin, davacının tescilli şekil markasının ve tasarımının davalı tarafından taklit edilerek üretildiğini ve bu tasarım taklidi ürünlerin diğer davalı tarafından satıldığı ve bu suretle davalıların fiilinin marka ve tasarım hakkına tecavüz teşkil ettiği ve davacının her ne kadar marka ve tasarım hakkına tecavüzden dolayı her iki davalıya da ayrı ayrı tazminata hükmedilmesini talep etse de bir fiilden dolayı iki ayrı tazminata hükmedilmesinin hakkaniyete aykırı olacağı gerekçesiyle davanın kısmen kabulü ve tecavüzün tespitine, men’ine, … TL maddi ve … TL manevi tazminatın davalılardan tahsiline ilişkin verdiği kararı onamıştır.

Yargıtay 11. HD., E. 2003/6564 K. 2004/1507 T. 19.02.2004: Yargıtay yerel mahkemenin verdiği, davalının davacıya ait olan markanın piyasadaki tutmuşluğundan faydalanma amacıyla aynı ürünün birebir benzeri niteliğindeki benzerini piyasaya sunmak suretiyle davacının markasına tecavüzde bulunduğu, bu eyleminin haksız rekabet teşkil ettiği gerekçesiyle davalının davacının markasına tecavüz ve haksız rekabet teşkil ettiğinin tespitine, davalının taklit ürün imalinin önlenmesine, davalının iltibas sureti ile boya tabancasının imalinin men’ine, … TL manevi ve … TL maddi tazminatın faiziyle davalıdan tahsiline, fazlaya ilişkin tazminatın ve tanınmış marka olduğunun tespiti isteminin reddine ve davalının tasarım taklidi ürünlerinin toplatılmasına ve imha edilmesine ilişkin kararını usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmaması gerekçesiyle onamıştır.

Endüstriyel Tasarım İhlaline Karşı Tazminat Davası

Endüstriyel tasarım tazminat talebine konu olabilmesi için bir ihlalin mevcut olması gerekmektedir. Endüstriyel tasarım tazminat tescil sahibi kimsenin haklarının ihlal edilmesi halinde ihlal eden kimseye karşı maddi ya da şartlarının oluşması halinde manevi tazminat davası açılarak istenebilecektir. Tasarım davaları kapsamında sayılan maddi ve manevi tazminat istemi endüstriyel tasarım ihlalinin sebep olduğu zararların tazminini amaçlar. Bu anlamda ihlal niteliğindeki fiilin hukuka aykırı olması gerekmektedir. Bununla birlikte hukuka aykırı fiili gerçekleştiren kimsenin kusuru, zararın boyutu, maddi ve manevi anlamda miktarı ile giderilebilir olup olmadığı önemlidir. Ancak endüstriyel tasarım tazminat isteminde ortaya çıkan zarar ile ihlal niteliği taşıyan fiil arasında bağlantının var olması aranmayacaktır. Endüstriyel tasarım tescili bulunan ve bu anlamda haklarının ihlal edildiğini ileri süren taraf zararını bütün belge ve delillerle ortaya koymalı, zararının tazminini talep etmelidir.

Endüstriyel tasarım tescili ve ihlali konularında marka ve patent avukatı olarak uzun yıllardır çalışan Topo Hukuk Bürosu‘ndan aklınıza takılan sorularla ilgili destek alabilir, tasarım hakkınızı ihlal edenlere karşı yasal işlemleri başlatabilirsiniz.