İstihkak Nedir? İstihkak Davası Nasıl Açılır? (Ayrıntılı Rehber)

İstihkak davası hem miras hukuku hem de icra hukuku alanına giren çekişmeli mallar üzerinde çekişmenin kalkması için açılan davayı ifade etmektedir. Bu mallara istihkak iddiası bulunan mallar de denmektedir.

İstihkak davası koruyucu bir müessese olup hukuk sistemi içerisindeki birden fazla hukuk dalında farklı konularda açılabilen bir davadır. Baktığımızda Türk Medeni Kanunu’nda yer alan eşya hukuku ve miras hukuku alanlarında karşılaşılan istihkak davası İcra İflas Hukuku kapsamında da açılabilmektedir.

İstihkak Nedir?

İcra İflas Kanunu’ndaki istihkak davası nedir? Öncelikle genel manada istihkak davasını belirtmek de fayda vardır: Zilyedi olmayan malın malikinin malik olmayan zilyetten malını almak için diğer bir deyişle mal üzerindeki çekişmeyi sonlandırmak için açılan davaya istihkak davası denmektedir. İcra İflas hukuku kapsamında ise istihkak davası: Haciz esnasında yahut haciz sonrasında haczedilmiş taşınır ya da taşınmaz mal üzerinde başka bir kişinin ( haczin tarafları olan borçlu ya da alacaklı dışında bir üçüncü kişinin ) kendi lehine mülkiyet iddiasında bulunarak bunun tespit edilmesi için açtığı davaya denmektedir. Üçüncü bir kişinin malın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu ileri sürebileceği gibi haciz borçlusu da malın üçüncü kişiye ait olduğunu ileri sürebilir. Bununla beraber haczedilecek olan taşınır mal üçüncü kişinin elinde bulunuyorsa haciz alacaklısı malın üçüncü kişiye ait olmadığı iddiasıyla hak düşürücü sürelere uyarak istihkak davasını açabilir.

İstihkak Davası Nasıl Açılır?

İstihkak davasının açılması süreci borçlunun malları haczedilirken borçlu veya üçüncü bir kişinin istihkak iddiasında bulunması ile başlar. Haciz esnasında ileri sürülen istihkak iddiası ile çekişmeli hale gelen mallar icra müdürü tarafından tutanağa geçirilir. 

İstihkak iddiası malın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu iddia eden üçüncü kişi yahut haciz borçlusu tarafından en geç haczin öğrenilmesinden 7 gün içerisinde haczi gerçekleştiren icra müdürlüğüne karşı ileri sürülmelidir. İcra müdürlüğü bu itirazı haciz alacaklısına bildirecektir. Haciz alacaklısı iddianın kendisine tebliğinden itibaren 3 gün içerisinde itiraz etmezse haciz kaldırılır. 7 ve 3 günlük süreler hak düşürücü sürelerdir. Haciz alacaklısı 3 gün içerisinde itiraza karşı gelirse icra müdürlüğü bu durumu mahkemeye bildirir ve böylece istihkak davası açılmış olur. 

Hacizde İstihkak Dava Süreci

İstihkak davası ivedilikle görülen bir davadır. Mahkeme, bazı durumlarda tarafları dinlemeden karar verebilmektedir. Diğer davalara göre daha hızlı sonuçlanan bir dava türüdür. Dava genel hükümler kapsamında basit yargılama usulü uygulanarak görülen bir davadır. Mahkeme dava sürecinde haczedilen malın satılmamasına karar verebileceği gibi eğer hacizli mal satılmış ise bedelinin haciz alacaklısına dava süresi boyunca ödenmemesini de ara karar olarak verebilir.

İstihkak Davasının Sonuçlanması

Her davada olduğu gibi istihkak davası açıldığında da iki seçenek vardır: dava reddedilebilir veya kabul olunur. Hacizli malın üçüncü kişiye ait olduğu iddiası üzerine açılan istihkak davası reddedilirse bu durumda haciz kesinleşir ve malın satışı gerçekleştirilerek bedeli alacaklıya ödenir.

İstihkak davası sonucunda malın üçüncü kişiye ait olduğu iddiası kabul olunursa haczedilen mal üzerindeki haciz kalkar ve mal malikine teslim edilir. Eğer istihkak davası henüz açılmadan mal paraya çevrilmiş ise ve bedeli de haciz alacaklısına ödenmemişse bu durumda da haczedilen malın bedeli malike teslim edilir.

Hacizli Malın Üçüncü Kişinin Elinde Olması Halinde İstihkak Davası

Hacizli malın borçlunun elinde bulunduğu durumları yukarıda açıklamış olmakla birlikte bir diğer ihtimal olan malın üçüncü kişinin zilyetliğinde bulunması halini de incelemekte fayda vardır. Bu halde haciz esnasında üçüncü kişinin elinde bulundurduğu bir malın alacaklı tarafından haciz borçlusuna ait olduğu iddiası ile haczedilmesi söz konusudur. Üçüncü kişi malın borçluya ait olduğu iddiasını kabul ederse mal yedi emin sıfatıyla üçüncü kişide bırakılır. Üçüncü kişi elinde bulundurduğu malı istemezse bu halde icra müdürü tarafından muhafaza tedbirleri alınır. Aksi takdirde malın hacizden sonra dahi üçüncü kişide bırakılması gerekir. Öte yandan üçüncü kişi malın borçluya ait olduğunu kabulünde bulunmazsa alacaklı malın borçluya ait olduğunu ileri sürerek istihkak iddiasını ortaya atmış olacaktır.  

Alacaklının haczedilen malın üçüncü kişiye değil de borçluya ait olduğunu ileri sürdüğü istihkak iddiasında icra müdürü istihkak davası açması amacıyla alacalıya 7 günlük bir süre verir. Haciz alacaklısı kendisine tanınan bu süre içerisinde istihkak davasını açmazsa malın üçüncü kişiye ait olduğunu kabul eder ve haczedilen mal üzerindeki haciz kalkar.

İstihkak İddiası Nedir?

İstihkak iddiası miras sebebiyle istihkak ve hacizde istihkak olmak üzere iki farklı hukuk dalı içerisinde incelenmektedir. Miras sebebiyle istihkak iddiasında mirasçı, miras sebebiyle sahip olduğu mal üzerindeki hakkını korumaya çalışmaktadır. Mirasçı istihkak iddiası ile mirasın açılmasından sonra fiilen elinde bulundurmayı elde edemediği mirası veya bazı miras mallarını bunlara el koymak isteyen kişilerden talep etmektedir.  

Hacizde istihkak iddiası borçlunun haczedilmek istenen malının başkasına ait olduğunu veya üçüncü bir kişinin borçlunun elinde bulunan haczedilecek malın kendisine ait olduğunu ileri sürmesidir. Borçluya ait olmayan malın haczi kabil olmayan mallardan olması sebebiyle haciz tamamlanmadan bu iddianın araştırılması gerekecektir. 

Mülkiyet hakkına dayanan ve miras sebebiyle açılan istihkak davası arasındaki farklar:

• Miras sebebiyle açılan istihkak davası yalnızca kişinin mirasçılık sıfatına bağlı olup bu sıfattan doğan bir davadır. 
• Miras sebebiyle açılan istihkak davasının konusu taşınır ve taşınmaz mallar dışında mirasbırakanın tüm terekesi olabilirken icra hukukuna ilişkin açılan davada yalnızca taşınır ve taşınmaz mallar olabilir. 
• Miras sebebiyle istihkak davasında tüm terekeye ilişkin mirasçılık hakkının gasp edilmiş olması söz konusu iken mülkiyete dayalı istihkak davası belirli bir mal veya mallar üzerindeki haksız zilyede karşı açılır. Esasen miras sebebiyle istihkak davasının tüm terekeye ilişkin olarak açılması gereği doktrinde tartışmalı olan bir husustur. Bir görüşe göre bu davanın da, yukarıda bahsetmiş olduğumuz şekilde mirasın belirlenmiş kısmı hakkında açılması mümkündür.
• Miras sebebiyle açılan istihkak davalarında terekeyi haksız olarak elinde bulunduran kimse kazandırıcı zamanaşımı ile malı elde ettiğini ileri süremez. TMK’nın m.639’da öngördüğü zamanaşımı süreleri dolmadıkça davalı haksız zilyet kazandırıcı zamanaşımı ile mülkiyeti kazandığını ileri sürerek malı geri vermekten kaçınamayacaktır. Ancak mülkiyete dayalı istihkak davasında kazandırıcı zamanaşımı ileri sürülebilir.

İstihkak Davasında Yetkili Mahkeme

Miras sebebiyle istihkak davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleridir. İstihkak davasında yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yeridir. 

İcra İflas Kanunu hükümlerine göre açılan hacizde istihkak davasında görevli mahkeme icra mahkemeleridir. Hacizde istihkak davası yetkili mahkeme Yargıtay’ın da belirtmiş olduğu üzere asıl icra takibinin yapıldığı yer veya davalının yerleşim yeri mahkemesidir (TC Yargıtay 8.HD. E: 2016/11416 K: 2017/13615 T: 24.10.2017).

Hacizde İstihkak Hali

Hacizde istihkak iddiası borçlunun elinde bulunan bir mal haczedilirken borçlunun bir malın başkasının mülkiyetinde veya rehninde olduğunu iddia etmesidir. Bu iddia üçüncü kişi tarafından da ortaya atılabilir. Bilindiği üzere icra takibinin amacı borçlunun haczi kabil mallarının haczedilmesi suretiyle malların paraya çevrilerek alacaklının alacağını elde edebilmesidir. Üçüncü kişinin mülkü veya rehninde olan mallar borçlunun haczi kabil malları arasında değildir. Bu sebeple hacizde istihkak iddiası ileri sürüldüğünde icra müdürü çekişmeli olan bu malları tutanağa geçirecektir. 

Hacizde istihkak İcra İflas Kanunu 96-99. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kanunun ilgili maddesi uyarınca başkasına ait malın haczedildiğini öğrenen borçlu veya kendisine ait malı başkasına ilişkin yapılan hacizde haczedilen üçüncü kişi istihkak iddiasında bulunmalıdır. İstihkak iddiası haczin öğrenildiği tarihten 7 gün içerisinde ileri sürülmelidir. Alacaklının veya üçüncü kişilerin iddiasına karşı borçlunun da bu istihkak iddiasına 3 günlük itiraz süresi bulunmaktadır. Aksi halde istihkak iddiası kabul edilmiş sayılacağından mülkiyet iddiası söz konusu ise haciz kalkacaktır. İstihkak iddiası rehinli mala ilişkin olması halindeyse mal rehinli olarak haczedilmiş kabul edilecektir. 

Alacaklı veya borçlu istihkak iddiasına itiraz ettiğinde dosya icra mahkemesine gönderilir. Böylelikle hacizde istihkak davası açılmış olur. Hacizde istihkak davasında amaç mal sahibinin kim olduğunu tespit edilmesi değildir. Bu davada yalnızca haczedilmek istenen malın iddia edildiği gibi üçüncü kişiye mi ait olduğu tartışılır. İstihkak davasının konusunu oluşturan soru şudur: mal üzerindeki haciz caiz midir? 

Birey istihkakla ilgili bir durumla karşılaştığında eğer istihkak davası icra hukuku kapsamındaysa icra avukatını, miras hukukuyla alakalı ise miras avukatını yani medeni hukuk alanında uzmanlaşmış bir avukatı vekil olarak tayin etmelidir. Topo Hukuk Bürosu uzman icra ve miras avukatlarından hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti almak için bizlere iletişim sayfasından ulaşabilirsiniz.