‘Ödenmeyen senet nasıl tahsil edilir?’ ve ‘senet nasıl icraya verilir’ soruları elinde vadesi gelmiş ancak henüz borçlusu tarafından ödenmemiş bir senet bulunan kimseler tarafından merak edilen konuların başında gelmektedir. Senetler ticari hayatta oldukça büyük öneme sahip bir ödeme aracıdır ve sıklıkla kullanılmaktadır. Ticaret ile ilgilenen kişiler genellikle bir ürün veyahut hizmet karşılığında belirli bir bedeli ödemeyi senet ile taahhüt ederler. Bilindiği üzere senetler adi senet ve kambiyo senedi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kambiyo senetleri de çek, bono ve poliçe olmak üzere üçe ayrılır. Ödenmeyen senetlerin nasıl tahsil edileceği hususu senedin türüne bağlı olarak değişkenlik gösterecektir. Yazımızda kambiyo senetlerinin ödenmemiş olması halinde alacaklının hangi yollara başvurabileceği ele alınacaktır.
İçindekiler
Ödenmeyen Senet Nedir? Nasıl Tahsil Edilir?
Ödenmeyen senet nedir sorusunu yanıtlamadan önce senet kavramına değinmek gerekmektedir. Kısaca senet, borç gösteren bir belgedir. Herhangi bir kişi, bir başka kişiden olan alacağı karşılığında senet imzalatabilir. Senette alacaklı ve borçlu olmak üzere iki taraf bulunmaktadır. Senedin konusunun ne olacağı tarafların özgür iradelerine bırakılmıştır. Senet niteliği itibariyle belirli bir vadeye sahiptir ve vadesi geldiğinde senedin ödenmesi gerekmektedir. Ancak vadesi gelmiş senet ödenmediği hallerde ilgili senet hakkında hukuki işlem başlatılabilir.
Türk Ticaret Kanunu kapsamında kambiyo senedi niteliğini haiz olan üç çeşit senet bulunmaktadır. Bunlar; çek, bono ve poliçedir. Kambiyo senetleri farklı özelliklere sahip olmakla birlikte bazı ortak özelliklere de sahiptir. Senetler kişiler arasında imzalandıklarından dolayı geçerlilikleri açısından herhangi bir noter onayına ihtiyaçları yoktur. Önemli olan senedin niteliği itibariyle sahip olduğu kurallara uygun olarak hazırlanmış olmasıdır.
Bir senedin vadesi gelmiş olmasına rağmen tahsilatı gerçekleşmemişse ödenmeyen senet söz konusu olacaktır. Senetlerin tahsilatı normal şartlarda iki şekilde gerçekleşir. Bunlardan ilki elden tahsildir. Elden tahsil halinde senet üzerinde belirtilen vade gelmiş olduğunda tahsilat gerçekleştirilir. Diğeri ise banka aracılığıyla tahsilattır. Bu yöntemle tahsilat işleminde ise vade tarihinden itibaren 2 iş günü içerisinde tahsilat gerçekleştirilmektedir. İşte bahsi geçen sürelerde tahsilatın gerçekleştirilememesi halinde ödenmeyen senet söz konusu olacaktır. Şayet borçlu mevcut bir senedi ödemiyorsa bu durumda borçlu hakkında hukuki işlem başlatılmakta ve bu şekilde ödenmeyen senetlerin tahsili gerçekleştirilmektedir.
Ödenmeyen Senetlerin Tahsili Yolları
Senet, vadesi gelmiş olduğu halde borçlu tarafından ödenmemiş ise bu durumda alacaklı kişinin başvurabileceği birden fazla yol mevcuttur. Senetlerin tahsili için başvurulabilecek birden çok yolun bulunması ödenmeyen senetlerin tahsilinin gerçekleştirilebilmesi işlemini kolaylaştırmaktadır. Vadesi gelmiş olduğu halde bir senedin ödenmemesi durumu ile karşı karşıya kalmış olan senet alacaklısı herhangi bir hak kaybına uğramamak adına bir icra avukatı ile çalışmalıdır.
Eğer bir senedin vadesi gelmişse ve karşı taraf bu senedi ödemiyorsa böyle bir durumda senet alacaklısının başvurabileceği üç yol vardır. Ödenmeyen senedin tahsili için alacaklı ilk olarak bankaya başvurabilir. Alacaklının bankaya başvurması üzerine banka, borçluya protesto çekecektir. Alacaklının borçluya protesto çekmesi alacaklının yararına sonuçlar doğurmaktadır. Şöyle ki eğer keşideci ya da olaya dahil olmuş üçüncü kişiler var ise alacaklının bu kişilere hukuken başvurabilme imkanı doğacaktır. Üçüncü kişiler cirantalar veyahut avalistler olabilir. Alacaklı çekilen protesto ile senet üzerinde adı yazılı kişilere senedin tahsili için başvurma imkanına sahip olacaktır. Öte yandan alacaklı, bankaya başvurduktan sonra bankanın borçluya protesto çekmesi halinde borçlu kimseler bankanın kara listesine alınacaktır. Bir bankanın kara listesine alınmak kimsenin özellikle de ticaret ile uğraşan kişilerin istemeyeceği bir durumdur. Bu sebeple alacaklının senedin bir an önce ödenmesi için bankaya başvurması borçluyu harekete geçiren bir yol olarak gösterilebilir. Görüldüğü üzere kara listeye alınma tehlikesi borçlu açısından oldukça caydırıcı bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ödenmeyen bir senedin tahsili için alacaklının başvurabileceği bir diğer yol ise borçluya ihtar çekmektir. Alacaklının borçluya ihtar çekmesi ile karşı tarafa ek süre tanınmış olacaktır. Verilen ek süre içerisinde de senedin ödenmemesi durumu ile karşı karşıya kalındığı takdirde icra yoluna başvurmak gerekecektir. Ancak burada belirtmek gerekir ki alacaklı, borçluya ek bir süre tanımaksızın doğrudan doğruya icra yoluna da başvurabilir. Ödenmeyen senetlerin tahsili için başvurulabilecek üç yol bulunmaktadır. Alacaklı dilediği yola başvurmakta özgür olmakla birlikte uygulamada en sık karşılaşılan icra takibi yolu ile ödenmeyen senetlerin tahsilidir. Alacaklı hangi yolu seçerse seçsin ilgili işlemleri bir avukat eşliğinde yürütmelidir.
Ödenmeyen Senetler Hapis Cezası
Herhangi bir senedin ödenmemesi halinde borçlu kişiye karşı hangi işlemlerin yapılabileceğine daha önce değinmiştik. Belirtmiş olduğumuz hukuki işlemler ile senedin tahsil edilmesi mümkündür. Fakat bunların yanı sıra senedin ödenmemiş olmasından dolayı borçlu kişi hakkında herhangi bir hapis cezasına ya da adli para cezasına hükmedilmesi söz konusu değildir. Fakat söz konusu senedin tahsili için gerçekleştirilmiş olan masraflar senet ile birlikte borçlu olan kimseye ödettirilecektir.
Ödenmeyen senetler için icra takibi başlatmak ilgili senedin tahsilinin gerçekleştirilebilmesi adına yapılabilecek hukuki işlemlerden bir tanesidir. Ancak icra takibi başlatılması halinde de borçlu hakkında ceza verilmesi mümkündür. Eğer icra sırasında borçlu olan kimse kendi rızası ile borcu ödeyeceğine dair taahhütte bulunursa ve söz konusu taahhüdü yerine getirmezse bu durumda taahhüdü ihlal suçu sebebi ile borçlu hakkında açılacak olan davada hakimin cezaya hükmetme hakkı vardır. Belirtmiş olduğumuz bu istisnai durum dışında senet borçlusunun herhangi bir şekilde adli para cezasına ya da hapis cezasına çarptırılması mümkün değildir.
Ödenmeyen Senetler İcraya Nasıl Verilir?
Ödenmeyen senetlerin tahsili için kişilerin uygulamada da sıklıkla başvurdukları yöntemlerden birisi borçlu hakkında icra takibi başlatmaktır. Senet, borçlu tarafından vadesi gelmiş olmasına rağmen ödenmediği takdirde alacaklı, senedin aslı ile birlikte İcra Dairesine başvurma hakkına sahiptir. İcra Dairesi bu durumda alacaklı olan tarafın elinde mevcut olan senetleri inceleyerek icra takibine başlayacaktır.
İcra takibinin başlamasıyla beraber borçlu olan kişinin ikamet etmiş olduğu adrese ödeme emri gönderilmektedir. Bu ödeme emrinin kişiye ulaşmasıyla beraber ödeme yapılması için borçlunun 10 gün daha süresi olmaktadır. 10 günlük ödeme süresi içerisinde icra takibine konu olan senet borcunun ödenmesi halinde tahsilat tamamlanmış olacaktır ve dolayısıyla icra takibine gerek kalmayacaktır. Aynı zamanda şunu da belirtmeliyiz ki kendisine ödeme emri gönderilmiş olan borçlu kimsenin kendisine tebligatın yapılması ile birlikte belirtilmiş olan borca karşı itiraz etme hakkı mevcuttur. Senet borçlusu itiraz hakkını ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde kullanabilmektedir. Fakat itiraz hakkı borçlunun gerçekten haklı olduğu durumlarda kullanılmalıdır. Yani kişi söz konusu borcun muhattabı değilse borçlu olmadığına dair itirazda bulunur ve borçtan kurtulur. Fakat aksi hallerde sırf itiraz yapmış olmak için bu hakkın kullanılması gereksiz ve sonuçsuz olacaktır; gerçekten borçlu olan kimsenin borcundan kurtulması mümkün olmayacaktır. Eğer borç ödeme emrinde bulunulan kişiye ait ise, 5 günlük itiraz süresinde itiraz edilmemişse ve aynı zamanda verilen 10 günlük süre içerisinde bu borç ödenmemişse bu durumda icra uygulamasına başlanacaktır.
İcra uygulaması esnasında yapılan masraflardan da borçlu kimse sorumlu tutulacaktır. Kısaca ödenmeyen senetlerin tahsilatı için yapılan masraflar da borçla beraber borçluya aittir. Haciz aşamasına geçilmeden önce borçlu kişi taksitler halinde ödeme yapacağını İcra Dairesine bildirirse bu isteği kabul edilecektir. Böylelikle taksitlendirme ve faizlerle ilgili olarak borçluya ödeme kolaylığa sağlanmış olacağı gibi ev ya da iş yerinde haciz işlemlerinin başlamasının önüne geçilmiş olacaktır.
Senet İcraya Verme Süresi Var mı?
Senet alacaklılarının merak ettiği bir diğer konu ise senet geçerlilik süresidir. Kambiyo senetlerinden bono ve poliçede vade tarihi yer almaktadır. Vadesi gelmiş olan bir senet ödenmediği takdirde senet alacaklısı üç yıl içerisinde icra dairesine başvurarak kambiyo senetlerine özgü takip yoluna başvurabilir. Ancak üç yıllık sürenin geçmesi ile alacaklı artık kambiyo senetlerine özgü takip yoluna başvuramayacak yalnızca ilamsız icra takibi yapabilecektir.
Senedin Ödenmemesi Halinde Nasıl Bir Süreç İşlemektedir?
Ödenmeyen senet bulunması halinde senet alacaklısının başvurabileceği birkaç tahsil yolu olduğuna değindik. Ödenmeyen kambiyo senetleri bakımından icra yoluna başvurulması halinde yürütülecek takip prosedürünün temel aşamaları sırasıyla aşağıdaki gibidir:
- Takip talebi
- Ödeme emri
- Takibin kesinleşmesi
- Haciz
- Satış, ödeme ve paraların paylaştırılması (ödeme olmadığında aciz vesikası verilmesi) aşamalarından ibarettir.
Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu takip alacaklısının yani senet alacaklısının bir takip talebi ile icra dairesine başvurması ile başlamaktadır. Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte genel haciz yolu ile takibe ilişkin şartlara ek olarak alacaklının takip talebinde belirttiği kambiyo senedinin aslını ve borçlu sayısı kadar onaylı örneğini de takip talebine eklemesi zorunludur. Öte yandan bazı hallerde alacaklının borçluya karşı talepte bulunabilmesi için ödememe protestosu çekmesi ve buna ilişkin belgeyi de kambiyo senedi ile beraber takip talebine ekleyerek icra dairesine vermesi gerekmektedir. Senedin ödenmemesi durumu ile karşı karşıya kalan senet alacaklısının mutlaka bir icra avukatına danışması sürecin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi adına oldukça büyük önem taşımaktadır.
İcraya Verilen Senet Ödenmezse Ne Olur?
Senet alacaklısı icra dairesine başvurarak senet borçlusuna karşı bir takip başlattıktan sonra icra dairesi takip borçlusuna (senet borçlusuna) bir ödeme emri gönderir. Ödeme emrine süresi içinde itiraz etmeyen ve aynı zamanda süresi içinde borcunu ödemeyen borçluya karşı başlatılan icra takibi kesinleşir. İcraya verilen senet ödenmediğinde diğer bir adım olan haciz işlemleri başlatılır. Takip borçlusunun borcu ödemeye yetecek kadar olan malları haczedilir ve satış işlemleri gerçekleştirilir. Satış işleminin tamamlanmasıyla birlikte takip alacaklısının alacağı ödenir.
Senet Avukata Verilirse Ne Olur?
Ödenmeyen senet borcunun olduğu durumlarda senet alacaklısı senedi avukata verebilir. İcra avukatı senedin aslının da yer aldığı takip talebi ile icra yoluna başvurur. İcra avukatı ile senet borçlusu icra takibinden önce ödeme konusunda bir anlaşma sağlayabilirler. Borçlu için bir ödeme planı hazırlanabilir veyahut taksitlendirme yapılabilir. Avukat ile senet borçlusunun anlaşamadığı hallerde ise icra takibi başlatılır ve avukat süreci takip eder.
Senet Bankaya Verilirse Ne Olur?
Senet alacaklısının senedi tahsil edebileceği farklı yollar mevcuttur. Elden ve banka aracılığıyla tahsil sıkça kullanılan yollardandır. Elden tahsil seçeneğinde ödeme zamanı geldiğinde lehtar (alacaklı) muhataba (borçluya) başvurur. Muhatabın senet borcunu ödemesi halinde tahsil gerçekleşmiş olur ve senet muhataba verilir. Diğer seçenek olan banka tahsilinde ise lehtar (alacaklı) ödeme zamanı gelmeden bir bankaya gider ve senedi iskonto ettirerek borcu tahsil eder. Senedin vadesi geldiğinde ise senet borçlusu borcunu ilgili bankaya öder. Senedin iskonto ettirilmesi borçlu açısından herhangi bir kazanç sağlamaz veyahut kayıp durumu yaratmaz. Günü geçmiş senedin bankaya verilmesi mümkün değildir.
Topo Hukuk Bürosu uzun yıllardır hukukun pek çok farklı alanında uzman avukatları vasıtasıyla müvekkillerine hem hukuki danışmanlık hem de avukatlık hizmeti sağlamaktadır. İcra hukuku, ekibimizde yer alan avukatların oldukça bilgili ve tecrübeli oldukları hukuk dallarının başında gelmektedir. Ödenmeyen senetlerin nasıl tahsil edileceği hakkında daha detaylı bilgi almak için internet sitesinde yer alan iletişim bilgileri vasıtasıyla uzman avukatlarımızla iletişime geçebilir ve danışma formunu doldurarak sorularınızı iletebilirsiniz.