Miras davaları, miras hukukundan doğan davalardır. “Miras davaları nelerdir?”, “Miras davası nasıl açılır?”, “Miras nasıl bölüştürülür?” sorularına cevap vermeden önce “miras” kavramı üzerinde durmak faydalı olacaktır.
Miras, mirasbırakanın ölümüyle birlikte terekesinde bulunan malvarlığı değerlerinin aktifleri ve pasifleriyle birlikte doğrudan mirasçılara geçmesidir. Külli halefiyet prensibi gereğince mirasçılar yalnızca mirasbırakanın sahip olduğu para, taşınır ve taşınmaz eşya, ayni haklar ve alacak haklarına değil; aynı zamanda mirasbırakanın borçlarına da sahip olacaktır. Mirasın doğrudan geçmesi ise başkaca bir işleme gerek kalmaksızın mirasbırakanın ölümüyle birlikte mirasın kanun gereği ve kendiliğinden mirasçılara geçmesidir.
Mirasın kimler arasında ve ne şekilde paylaştırılacağına dair hükümler TMK’da yer almaktadır. Dolayısıyla bu alanda ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünde TMK hükümleri ve ilgili diğer mevzuat yardımcı olacaktır. Miras davaları farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Uygulamada sıkça karşılaşılan miras davalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Miras sebebiyle istihkak davası
- Veraset belgesinin iptali davası
- Miras sözleşmesinin iptali davası
- Muris muvazaası nedeniyle tapu iptal ve tescil davası
- Mirasçılıktan çıkarmanın iptali davası
- Tenkis davası
İçindekiler
Veraset Belgesinin İptali Davası
Veraset belgesinin iptali davası en çok karşılaşılan miras hukuku davalarından biridir. Veraset ilamı kişinin mirasçı olup olmadığını gösteren belgedir. Eğer bir kimse mirasçı olmasına rağmen veraset ilamında gösterilmemişse ve veraset ilamı henüz kesinleşmemişse bu veraset ilamına itiraz edebilir. Ancak veraset ilamı kesinleşmişse veraset ilamının iptali davası açmak gerekecektir.
Veraset belgesinin iptali davasında davalı, bu ilamı alan kişi ya da kişiler olacaktır. Davacı ise ilamda adı geçmeyen ya da payı yanlış belirtilen veya bir başka sorunun var olduğunu iddia eden kimsedir. Söz konusu davanın açılmasında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise davalı kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. Eğer kişi, açtığı davada haklı görülürse yeni bir veraset ilamı düzenlenecek ve bu ilamda mirasçı olduğu belirtilecektir. Fakat talebinde haksız görülmesi halinde ilamda ismi yer almayacaktır.
Muris Muvazaası Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası
Muris muvazaası nedeniyle tapu iptal ve tescil davası diğer bir ismiyle mirastan mal kaçırma davası en çok karşılaşılan miras hukuku davalarından bir diğeridir. Muris muvazaası ile birlikte mirasbırakan ölümünden önce yaptığı bir hukuki işlem ile taşınmazını bir başkasına devrederek mirasçılarını mirasın bir kısmından veya tamamından mahrum bırakmayı amaçlamaktadır. Örneğin mirasbırakan bağışlama sözleşmesi ile bir taşınmazını tapuda bir başkasına devrettiğinde mirasçılar mirasbırakanın ölümünden sonra bu hukuki işlemin iptalini isteyebileceklerdir. Dolayısıyla mirasbırakan bu işlemin daha sonradan iptal edilmesine engel olmak için söz konusu hukuki işlemi satış sözleşmesi ya da ölünceye kadar bakma sözleşmesi olarak göstermektedir. İşte bu gibi durumlar karşısında muris muvazaasının varlığından söz etmemiz mümkün hale gelecektir. Genelde doğu şehirlerinde kız çocuklarından mal kaçırmak amacıyla muris muvazaasına başvurulduğu görülmektedir. Fakat bu durumda muvazaa sebebiyle miras payını alamayan kimselerin dava açması kanunen mümkün kılınmıştır.
Muris muvazaasının dört unsuru vardır:
- Görünüşteki işlem: Mirasçıları yanıltmak amacıyla yapılan satış sözleşmesi, ölünceye kadar bakma sözleşmesi gibi işlemler
- Mirasçıları aldatma amacı
- Muvazaa anlaşması: Tarafların söz konusu işlemin hüküm doğurmayacağı, muvazaalı olduğu hususunda anlaşmış olmaları
- Gizli sözleşme: Muvazaa ile gizlenmek istenen bağışlama işlemi
Muris muvazaasına dayalı olarak açılacak miras davalarında davacı, saklı pay sahibi olup olmadığına bakılmaksızın miras hakkı çiğnenen, davanın açılmasında hukuki yararı olan herkestir. Mirası reddeden, mirasçılıktan çıkarılan veya mirastan feragat eden mirasçılar hariç tutulmuştur. Davacı mirasçılar mirastan mal kaçırma davası ile görünüşteki işlemin geçersizliğini tespit ve tapu iptalini talep edecektir.
Mirastan mal kaçırma davasında davacılar bu iddialarını her türlü delille ispatlayabilecektir.
Kanunda bu dava için herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre öngörülmediğinden dava mirasbırakanın ölümünden sonra her zaman açılabilecektir.
Bu sebeple açılacak olan davada görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise, HMK m.12 gereğince taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin ya da ayni hak sahipliğinde değişikliğe sebep olacak davalar, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılacağından bu davada da HMK m.12 uygulama alanı bulacaktır.
Mirasçılıktan Çıkarmanın İptali Davası
TMK’da belli sebeplerin varlığı halinde mirasbırakanın mirasçısını veya mirasçılarını mirasından mahrum edebileceği düzenlenmiştir. Mirasçılıktan çıkarma sebepleri kanunda sınırlı sayıda sayılmış olup şunlardır:
- Mirasçının mirasbırakan veya yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi
- Mirasçının mirasbırakan ya da yakınlarına karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini büyük ölçüde yerine getirmemesi
Mirasbırakan bu sebeplerin varlığında yanılgıya düşmüşse mirastan mahrum edilen mirasçı mirasçılıktan çıkarmanın iptali davasını açabilir.
Mirasçılıktan çıkarmanın iptali davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın yerleşim yerinde bulunan mahkeme olacaktır.
Tenkis Davası
Miras davaları bakımından ele almamız gereken bir diğer dava tenkis davasıdır. Mirasbırakan sağlığında yapmış olduğu ölüme bağlı tasarruflar veya sağlararası kazandırmalar ile saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal ediyorsa payların ihlal edildiği oranda bu kazandırma ve tasarrufların etkisiz hale getirilmesi amacıyla tenkis davası açılabilir. Tenkis davası kural olarak saklı paylı mirasçılar tarafından açılır ve bu dava ile mirasbırakanın tasarruf oranını aşan tasarruflarının ve kazandırmalarının etkisizleştirilmesi amaçlanır.
Tenkis davası ancak mirasbırakanın ölümünden sonra açılabilir. Mirasbırakan hayattayken bu davanın açılması veya tedbir kararı alınması mümkün değildir. Her saklı paylı davacı birbirinden bağımsız olarak tenkis davası açabilme imkânına sahiptir. Ancak dava açmayan saklı paylı mirasçılar verilecek olan hükümden yararlanamayacaktır.
Tenkis davasında davalı, tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişi veya kişilerdir. Bu davayı açmak için ise saklı paya tecavüz edildiğinin öğrenilmesi anından itibaren 1 sene içerisinde mahkemeye başvurmak gerekmektedir. Vasiyetnameler hakkında açılacak olan davalarda ise mirasın açılmasından itibaren 10 yıl geçmekle dava hakkı düşer. Tenkis davasının tabi olduğu 10 yıl ve 1 yıllık süreler zamanaşımı süresi değil hak düşürücü sürelerdir.
Miras davalarından olan tenkis davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesi olup bu mahkeme kesin yetkiye sahiptir.
Miras Hukuku Avukatı
Miras hukuku, pek çok hukuk dalıyla yakından ilişkili olan geniş kapsamlı bir hukuk dalıdır. Özellikle eşya hukuku, borçlar hukuku ve gayrimenkul hukuku ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle miras hukukuna ilişkin davaların çözümünde miras hukukunun yanında diğer bazı hukuk dallarında da uzmanlığın bulunması gerekmektedir. Miras hukukunun geniş çaplı hukuki bilgi ve tecrübe gerektiriyor olması miras hukukundan doğan davalarda danışmanlık hizmeti alınmasının ve bu davaların miras avukatı ile birlikte açılmasının önemini arttırmaktadır. Yalnızca açılacak davalarda değil; vasiyetin hazırlanması, mirasçı atanması, mirasçılıktan çıkarma gibi işlemlerin yapılması hususunda da mutlaka bu alanda hizmet veren bir avukata danışmak gerekmektedir.
Miras hukuku avukatı her türlü miras davası ile ilgili hukuki iş ve işlemlerde faaliyet gösteren, miras uyuşmazlıklarının çözümünde rol oynayan avukattır. Miras hukuku alanında davalara bakarak tecrübe edinir, ilgili mevzuata hâkim olmasının yanı sıra miras hukuku alanında güncel mahkeme kararlarını da takip eder. Ortaklığın giderilmesi, ortaklığın reddi, muris muvazaası, vasiyetnamenin iptali, miras dolayısıyla istihkak, tapu iptali, tenkis vb. birçok davaya miras davası avukatı bakmaktadır. Vasiyetnamenin, miras taksim sözleşmesinin, ölünceye kadar bakma veya mirastan feragat ve diğer miras sözleşmelerinin hazırlanmasında müvekkillerine hukuki destek vermektedir. Miras davaları avukatı miras hukukuna ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde etkin rol oynayarak hak kayıpların önüne geçilmesini sağlamaktadır.
