Reddi Hakim Nedir?

Reddi hakim diğer bir adıyla hakimin reddi müessesi hakimler hakkında uygulanabilecek bir usuli başlıktır. Hakimlerin adalet dağıtımını sağlıklı bir şekilde gerçekleştirebilmeleri için davada tarafsız olmaları gerekmektedir. Bilindiği üzere hakimler yalnızca kanunla ve hukukla bağlıdır. Hakimin davanın taraflarından birisi ile yakınlığı veyahut düşmanlığı bulunmaktaysa hakimin o davada tarafsız olamayacağından endişe duyulur. Bu sebeple de hakimin davada tarafsız kalamayacağı hallerde söz konusu davaya bakmaması daha uygun görülmektedir. Hakimin tarafsız olamayacağı davalara bakmaması için hakimin davaya bakmaktan yasaklı olması ve hakimin reddi şeklinde düzenlemeler yapılmıştır. Reddi hakim nedir sorusunu yanıtlamadan önce hakimin davaya bakmasının yasaklı olduğu hallere göz atmak gerekmektedir. 

Hakimin davada tarafsız olamayacağı varsayılan veya kuvvetle muhtemel olan hallerde hakimin davaya bakması yasaklanmıştır. Hakimin davaya bakmasının yasaklı olduğu haller Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda sınırlı olarak sayılmıştır. Hakim aşağıdaki hallerde davaya bakamaz:

  1. Kendisine ait olan veya doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgili olduğu davada. 
  2. Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davasında. 
  3. Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davasında. 
  4. Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında. 
  5. Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi kayın hısımlığı bulunanların davasında. 
  6. Nişanlısının davasında. 
  7. İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada.

Hakimin davada tarafsız olamayacağından kuşku duyulan hallerde ise reddi hakim düzenlenmiştir. Söz konusu haller yasak hali gibi sınırlı sayıda değildir. Reddi hakim ile hakimin davaya bakmasının yasak olması durumu birbirinden farklıdır. Hakimin reddi halinde ret sebepleri başka bir mahkeme tarafından incelenerek değerlendirilir. Reddi hakim halinde reddedilen hakim davadan hemen elini çekmez. Ancak yasak halinde hakim davadan çekinir ve davaya başka bir hakim tarafından devam edilir. 

Burada önemle belirtmek gerekir ki hakimin davaya bakmasının yasak olması ile ret sebepleri hakimin kişiliği ile ilgilidir. Herhangi bir mahkemenin reddi veyahut davaya bakmasının yasak olması gibi bir durum mümkün değildir.

Hangi Durumlarda Reddi Hakim Yapılabilir?

Hangi durumlarda reddi hakim yapılabilir sorusu pek çok okuyucumuzun merak ettiği soruların başında gelmektedir. Burada tekrar belirtmek gerekir ki reddi hakim sebepleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda sınırlı olarak sayılmamıştır. Aksine hakimin tarafsızlığından şüphe duyulacak önemli bir sebebin varlığı halinde bu yola başvurulabileceği kabul edilmiştir. Ret sebepleri sınırlı olarak sayılmamakla birlikte özellikle bazı haller açıkça hakimin reddi sebebi olarak kabul edilmektedir. Davanın bir tarafının hakimi reddedebileceği gibi tarafsızlığın şüpheye düştüğü hallerde hakim de davadan bizzat çekilebilmektedir. 

Reddi Hakim Sebepleri Nelerdir?

HMK’da özellikle değinilen reddi hakim sebepleri nelerdir? Reddi hakim sebepleri şu şekilde sıralanmıştır:

  1. Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması. Burada dikkat edilmesi gereken nokta söz konusu davranışın hakimin taraflardan birisine öğüt vermesi olarak mı değerlendirileceği yoksa aydınlatma yükümlülüğün uygulanması hali olarak mı kabul edileceğidir. Hakimin belirli sınırlar dahilinde taraflardan bazı hususların açıklığa kavuşması için talepte bulunması aydınlatma yükümlülüğünün bir yansımasıdır. Hakimin davayı aydınlatma yükümlülüğü içerisinde sayılabilen davranışları ret sebebi oluşturmamaktadır.
  2. Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış olması. 
  3. Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması. Hakimin tanık olarak dinlenmesi şu şekilde mümkün olmaktadır. Örneğin; hakim daha önce tanık olarak dinlendiği bir davada daha sonra hakim olarak devam etmek durumunda kalmıştır. Böyle bir durumda reddi hakim talep edilebilir. 
  4. Davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması. 
  5. Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.

Reddi Hakim Nasıl Yapılır?

Ret sebeplerinin varlığı halinde reddi hakim nasıl yapılır?  Reddi hakim iki şekilde gerçekleşebilmektedir. İlki hakimin kendisini reddetmesi ikincisi ise taraflardan birisinin hakimi reddetmesidir. 

İlk olarak hakimin kendisini reddetmesini ele alalım. Hakkında ret sebepleri bulunan hakim, tarafların kendisini reddetmesini beklemeden kendisini reddedebilir. Hakimin kendisini reddetmesi herhangi bir süreye tabi değildir. Hakim kendisini niçin reddettiğini yazı işleri müdürüne bir dilekçe ile bildirmelidir. Tarafların da bu konudaki görüşlerinin alınmasıyla birlikte yetkili merci bu reddi inceleyerek ret kararının yerinde olup olmadığını değerlendirecektir. Burada uygulanan prosedürün amacı hakimin haklı sebep olmaksızın kolayca davaya bakmaktan kaçınmasına engel olmaktır. 

Davanın taraflarından birisi de hakimi reddedebilmektedir. Hatta yalnızca davanın tarafları değil davaya fer’i müdahil olarak katılan kişiler de taraflardan birisi ile hakim arasındaki ret sebebine dayanarak hakimi reddedebilir. Hakimin reddi sebebinin birinci duruşmadan önce öğrenilmesi halinde ret istemi en geç ilk oturumda ileri sürülmelidir. Eğer ret sebebi birinci duruşmadan sonra öğrenilirse en geç bir sonraki duruşmada yeni bir işlem yapılmadan önce ileri sürülmesi gerekmektedir. Reddi hakim talebi dilekçe ile mahkemeye verilir. Ret dilekçesi karşı tarafa tebliğ edilir ve bir hafta içerisinde cevap verilmesi istenir. Bir haftalık sürenin geçmesiyle birlikte yazı işleri müdürü, varsa karşı tarafın cevabıyla birlikte cevabı ve ekleri dosya ile birlikte reddi istenen hakime verir. Hakim bir hafta içerisinde dosyayı inceler ve ret sebebinin yerinde olup olmadığına dair görüşünü belirterek dosyayı yazı işleri müdürüne iade eder. Yazı işleri müdürü de dosyayı incelenmek üzere yetkili merciye iletir. Ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi halinde reddi istenen hakim davaya bakmaya devam eder.

Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Haller Nelerdir?

Hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek hallerin kanunda tek tek sınırlandırılmadığını daha önce de dile getirdik. Hakimin tarafsızlığının şüpheye düşmesi her bir olay özelinde ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Burada keskin bir sınır çizmek doğru olmayacaktır. Ancak hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek hallere birtakım örnekler verebiliriz. 

Örnek vermemiz gerekirse; hakimin eski eşinin veya nişanlısının davasına bakamayacağı kanunda açıkça belirtilmiştir. Bu durum hakimin davaya bakmasının yasaklı olduğu hallerden biridir. Ancak hakimin eski sevgilisinin davasına bakıp bakamayacağı hakkında bir düzenleme yer almamaktadır. Aralarında hakimin tarafsızlığını etkileyecek derecede bir yakınlık veyahut düşmanlık bulunması hakimin reddi sebebi olarak gösterilebilir. 

Reddi Hakim Dilekçesi Nasıl Hazırlanır?

Peki, hakimin reddi sebebinin varlığı halinde reddi hakim dilekçesi nasıl hazırlanır?  Hakimin reddi talebi dilekçe ile mahkemeye verilir. Dilekçede ret isteminin dayandığı durum ve olaylarla ilgili her türlü delil ve emarenin açıkça gösterilmesi ve mevcut delillerin eklenmesi gerekmektedir. Dilekçede hakimin hangi sebep ya da sebeplerle reddedildiği gösterilmek zorundadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki dilekçede hakim reddedilmeyip çekinmeye davet edilmişse bu davet de hakimin reddi hükmündedir. 

Topo Hukuk Bürosu uzun yıllardır hukukun pek çok farklı alanında uzman avukatları vasıtasıyla müvekkillerine hem hukuki danışmanlık hem de avukatlık hizmeti sağlamaktadır. Usul hukuku, ekibimizde yer alan avukatların oldukça bilgili ve tecrübeli oldukları hukuk dallarının başında gelmektedir. İnternet sitesinde yer alan iletişim bilgileri vasıtasıyla uzman avukatlarımızla iletişime geçebilir ve reddi hakim hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz. Ayrıca danışma formunu doldurarak sorularınızı iletebilirsiniz.  

Hakimin reddi dilekçesi örneği aşağıdaki gibidir. 

….. HUKUK  MAHKEMESİ  HAKİMLİĞİ’NE

RED İSTEMİNDE BULUNAN : (Ad, soyad, TC kimlik no, adres)

VEKİLİ                                          : (Ad, soyad, TC kimlik no, adres)

KARŞI TARAF                            : (Ad, soyad, TC kimlik no, adres)

KONU                                            : … esas sayılı dosyanın görülmekte olduğu davada görev yapan hakimin reddi istemidir. 

AÇIKLAMALAR :

1-……/……… Esas sayılı dosya ile görülmekte olan davada görev yapmakta olan hakim ….’nın reddi gerekmektedir. Ret isteğinin dayandığı durum ve olaylar şu şekilde gerçekleşmiştir:…..
2- Hakimin reddini gerektiren sebepler …… tarihinde öğrenilmiş olup bunun üzerine ret isteği mahkemeye bildirilmiştir. Bu nedenler HMK madde 36’da sayılan hususlar olduğundan hakimin reddi için mahkemenize başvurma zorunluluğu doğmuştur.

HUKUKİ SEBEPLER :

DELİLLER                  :

SONUÇ VE İSTEM    :Yukarıda arz ve izah olunan sebeplerle hakim ……………..’yi reddiyoruz. Ret talebimizin kabul edilerek belirtilen davanın başka bir hakim tarafından görülmesini vekaleten arz ve talep ederim.
                                                                                                                                                      DAVACI VEKİLİ 

Davanızda reddi hakim yapmış veya yapmak istiyorsanız sorularınızı avukata sor sayfamızdaki formu doldurarak uzman avukatlarımıza sorabilirsiniz.

Yayım tarihi: 3 Tem 2020