İçindekiler
Şirket Esas Sözleşmesi Nedir?
Şirket ana sözleşmesi yeni TTK’daki ifade biçimiyle esas sözleşme, en net ifadesiyle kurulan ortaklığın anayasası olarak belirtilmektedir. Diğer bir deyişle şirket esas sözleşmesi kuruluş aşamasında ortaklarca imzalanan şirketin kuruluşunun resmi bir ifadesi anlamına gelen belgedir. Şirketlerin kuruluşu ile ortaklığın tüzel kişilik kazanması için şirket ana sözleşmesi zorunlu bir unsurdur. Ortaklığın kurulması için gerekli olan bazı bilgilerin bu belgede gösterilmesi zorunludur. Aynı şekilde bazı hususların geçerlilik kazanması için de şirket ana sözleşmesine yazılmış olmaları şarttır. Şirket esas sözleşmesinde ortaklığı adı ve faaliyet konusu, kurucuları gibi temel hususlar belirtilecektir. Bunlarla birlikte şirket esas sözleşmesinde Genel Kurulun nasıl toplanacağı, kar dağıtım şekilleri gibi işleyişe ilişkin hususlar hakkında da hükümler bulunur.6102 s. Türk Ticaret Kanunu esas sözleşme hakkında şirket türlerine göre hükümler getirmiştir. Makalemizde bu hükümler uyarınca şirket esas sözleşmelerini şirket türlerine göre ayrı ayrı ele aldık. Her şirketin belirli sermayesi, hak sahipleri, kuralları, işleyişi, politikası, faaliyet gösterdiği sektörleri gibi özellikleri bulunmaktadır. Bu özelliklerin hem şirket çalışanları hem de diğer çevre faktörleri tarafından kabul görebilmesi için sözleşmeyle sabit olması gerekmektedir. Esas sözleşme olarak adlandırılan sözleşmeler şirkete bütün yönleriyle resmiyet kazandırmaktadır.
Şirket Türlerine Göre Şirket Esas Sözleşmesi
Şirket türlerine göre şirket esas sözleşmesi değişiklik göstermektedir. Bu değişiklikler köklü değişiklikler olmayıp sözleşmede bulunması gereken temel unsurlardan bazıları hepsinde aynıdır. Aynı şekilde sözleşmelerin hepsi her şirket türünde yazılı şekil şartına bağlı kılınmıştır. Bunun sebebi ortaklığın anayasası niteliğindeki bu esas sözleşmelerde şirketi kurucu unsurların düzenlenmesidir.
Şirket Türleri
Hukukumuzda şirketler TTK hükümleri ile düzenleme altına alınmıştır. TTK’da belirtilen ticari şirket türleri şunlardır:
- Anonim Şirket: Anonim şirketler sermayesi belirli ve paylara bölünmüş şirketlerdir. Anonim şirketin borçlarından dolayı sorumluluğu malvarlığı ile sınırlı olup ortaklarının sorumluluğuysa taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla ve yalnızca şirkete karşıdır.
- Limited Şirket: Limited şirket de anonim şirketler gibi uygulamada oldukça yaygın görülen bir şirket türüdür. Bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulur. Kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konuda faaliyet göstermek üzere kurulabilir. Limited şirketin borçlarından dolayı ortaklık malvarlığı ile, ortaklar ise yalnızca taahhüt ettikleri esas sermaye payları ile sınırlı olarak sadece ortaklığa karşı sorumludur. Esas sermayesi belirlidir. Limited şirket esas sermaye paylarının toplamından oluşan bir sermaye şirketidir.
- Kollektif Şirket: Bir ticari işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan şirket türüdür. Kollektif şirket borçlarından dolayı ortakların hiçbirinin sorumluluğu sınırlandırılmamıştır.
- Komandit Şirket: Adi komandit ve paylı komandit olarak iki türlüdür. Adi komandit şirket kollektif şirketler gibi bir ticari işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek amacıyla kurulur. Bu tür şirkette şirket borçlarından dolayı bir veya birkaç ortak sınırsız sorumluyken diğer ortak veya ortaklar sınırlı sorumludur. Paylı komandit şirket ise sermayesi paylara bölünen, ortaklarından bir veya birkaçının şirket alacaklıları karşısında kollektif şirket, diğerlerininse anonim şirket ortağıymış gibi sorumlu oldukları şirket türüdür.
- Kooperatifler: Ortaklarının belli ekonomik menfaatlerini ve meslek veya geçimlerine ilişkin ihtiyaçlarını sağlayıp koruma maksadıyla kurulur. Kooperatifler değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklardır.
Limited Ortaklıklarda Esas (Ana) Sözleşmesi
Limited ortaklıklarda esas sözleşme yazılı olarak yapılır. Ardından şirket kurucularının ticaret sicili müdürlüğünce yetkilendirilen personel tarafından sözleşmeyi imzalamaları gerekmektedir. TTK uyarınca limited şirket ana sözleşmesi şirketin ticaret unvanını ve şirket merkezinin bulunduğu yeri içerecektir. Bununla birlikte limited şirket esas sözleşmesinde şu unsurların da açıkça belirtilmesi şarttır:
- Şirketin işletme konusu,
- Esas sermayenin itibari tutarı,
- Esas sermaye paylarının sayısı ve itibari değerleri,
- Varsa imtiyazlar,
- Esas sermaye paylarının grupları,
- Müdürlerin ad, soyadları ile unvan ve vatandaşlıkları,
- Şirketçe yapılacak olan ilanların şekli.
Kollektif Şirket Esas Sözleşmesi
Kollektif şirket ana sözleşmesi de limited şirketlerde olduğu gibi yazılı yapılmalıdır. TTK’nın ilgili hükümlerine göre sözleşme üzerindeki imzalar noter onayına tabi tutulmuştur. Bunun yerinde şirket sözleşmesinin ticaret sicil müdürü veya yardımcısı huzurunda imzalanması da mümkün kılınmıştır. Kollektif şirket esas sözleşmesi aşağıdaki kayıtları barındırmak zorundadır:
- Ortakların ad ve soyadları ile yerleşim yerleri ve vatandaşlıkları,
- Şirketin kollektif nitelikli olduğu,
- Kollektif şirketin ticaret unvanı ile şirket merkezinin nerede olduğu,
- Şirketin işletme konusunun ne olduğu,
- Ortakların sermaye olarak koymayı taahhüt ettikleri para miktarları,
- Para niteliğinde olmayan sermayenin ise değeri, bu değerin ne suretle biçildiği,
- Kollektif şirkete sermaye olarak emek konulmuşsa emeğin niteliği, kapsamı, değeri,
- Şirketi temsil yetkisi olanların ad soyadları,
- Temsile yetkili olan kimselerin yalnız başına mı yoksa birlikte mi imza koymaya yetkili kılındıkları. Bunların yanında ortaklar kollektif şirket ana sözleşmesine diledikleri kayıtları koyabileceklerdir. Bu noktada Kanunda getirilen tek kısıtlama emredici hükümlere aykırı olmama şartıdır.
Komandit Ortaklık Ana Sözleşmesi
Komandit ortaklık ana sözleşmesi TTK m.305 uyarınca kollektif ortaklığa ilişkin hükümlere göre yapılacaktır. Buna göre komandit ortaklık ana sözleşmesi de yazılı şekle tabidir. İmzalar ya noterce onaylanmalı ya da ticaret sicil müdür veya yardımcısı huzurunda atılmalıdır. Şirket ana sözleşmesinde esas olarak hangi konuların bulunması gerektiğini yukarıda vermiş olduğumuzdan bu hususta kollektif şirket ana sözleşmesi başlığına bakılmalıdır.
Anonim Ortaklıklarda Esas (Ana) Sözleşmesi
Anonim şirket ana sözleşmesi yazılı şekle tabidir. Ana sözleşmenin bütün kurucularca imzalanması ve bu imzaların noter tarafından onaylanması gerekir. Bunun yerine kollektif ve komandit şirketlerde olduğu gibi imzaların ticaret sicil müdürü yahut yardımcısı huzurunda atılması da şekil şartına uygunluğu sağlayacaktır. Kanuni düzenlemeye göre anonim şirket ana sözleşmesi diğer şirket türlerine göre daha fazla hususu içerisinde barındırmak durumundadır. Bununla birlikte anonim şirketin ilk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşme ile atanmaktadır. Anonim ortaklık ana sözleşmesi TTK m.339 uyarınca aşağıdaki hususları içermelidir:
- Şirketin ticaret unvanı ve şirket merkezinin bulunacağı yer,
- Şirketin işletme konusu,
- Şirketin sermayesi, her payın itibari değeri,
- Sermayenin ödenmesinin şekil ve şartları,
- Pay senetlerinin nama mı hamiline mi yazılı olacakları,
- Belirli paylara tanınan imtiyazlar,
- Devir sınırlamaları,
- Sermaye olarak paradan başka haklar ve ayınlar konulmuşsa bunlar,
- Bu hak ve ayınların değerleri
- Bunlara karşılık verilecek payların miktarı,
- Bir işletme ve ayın devir alınıyorsa bunların bedeli,
- Şirketin kurulması için kurucular şirket hesabına mal ve hak satın almışsa bunların bedelleri,
- Şirketin kurulmasında hizmet verenlere verilecek ücret, ödenek yahut ödülün miktarı,
- Kuruculara, yönetim kurulu üyelerine ve diğer kişilere şirket karından sağlanacak olan menfaatler,
- Yönetim kurulu üyelerinin sayıları,
- Yönetim kurulu üyelerinden şirket adına imza koymaya yetkili olanlar,
- Genel kurulların toplantıya çağrılma şekli ile oy hakları,
- Süreyle sınırlandırılan anonim şirketlerde bu süre,
- Şirkete ait ilanların yapılacağı usul,
- Pay sahiplerinin koymayı taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ile miktarları,
- Şirketin hesap dönemi.
Şirket Esas Sözleşmesi Kapsam ve Unsurları
Bir şirketin kurulması için gereken tüm unsurların sözleşme içerisinde bir şekilde belirtilmesinin yanında sermayedarların hakları ve sorumluluklarının da belirlenmesi gerekmektedir. Buna göre her şirketin kanunlar tarafından ortaya konulan asgari bir sermaye tutarı bulunmaktadır. Sözleşme içerisinde kuruluş sermayesine, kimlerin ne oranda pay sahibi olduğuna yer verilmesi gerekecektir. Bunun dışında resmi makamlardan gereken onay ve izinlerin alınması gerekmektedir. Çünkü her şirketin belirli bir amacı ve faaliyet göstereceği alan olmalıdır. Sınırlar önceden belirlenmeli ve bunlar resmi olarak onaylatılmalıdır. Bu bağlamda şirketin resmiyetini sağlayan kamu tescil kurumları hakkında gerekli bilgilendirmelerin de sözleşme içerisinde yer alması gerekmektedir. Ayrıca anlaşmazlık veya değişiklik durumlarında nasıl bir yol haritası izleneceği, yetkili mahkemeler gibi olası unsurların da belirlenmesi zorunludur.
Sözleşmelerde şirketin sermayesiyle birlikte demirbaş unsurları da belirtilmelidir. Her şirket belirli bir ticaret unvanına ve merkeze sahip olmalıdır. Elbette bu bilgiler de sözleşmede yer almalıdır. Yönetim kadroları, kar dağıtımları ve imza yetkisi olan kişiler gibi bilgiler de esas sözleşmenin unsurlarındandır.
Sözleşmelerin eksiksiz olması gelecekte yaşanabilecek şirket içi veya dışından gelecek sorunların önüne geçilmesi açısından önem arz etmektedir. Şirketin işleyişi ile ilgili her noktanın belirlenmesi, sınırların çizilmesi ve net bir çerçeve oluşturulması gerekmektedir. Bilirkişiden yardım alınması ile söz konusu çerçevenin en doğru şekilde belirlenmesi mümkün olacaktır.
Sözleşmede bu tip unsurlara yer verilmesi aynı zamanda şirketin kurulmasına ortak olan kişilerin de taahhütlerini yerine getirmesi yönünde bir baskı unsuru olacaktır. Sermaye ödemeleri, kar taahhütleri gibi bilgilerin sözleşmede yer almaması bir anlamda kişilerin önünü görememesi ve şirketin sağlıklı bir yapıya ulaşamaması anlamına gelecektir. Şirketin ve sermayedarların güvenliği ve rahatlığı açısından da esas sözleşmenin hazırlanma şekli çok önemlidir.
Şirket Esas Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?
Şirket esas sözleşmelerinin nasıl hazırlanacağı hususu büyük bir titizlik istemektedir. Yukarıda da defalarca belirttiğimiz üzere şirket ana sözleşmesi şirketin kurucu belgesi, anayasasıdır. Bu nedenle bu sözleşmenin Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uygun, şirketin faaliyet alanı ve sermayesi gibi hususlarında hata yapılmadan hazırlanması gerekmektedir. Şirket esas sözleşmelerinin hazırlanmasında gerekli ve şart olan içeriklerin neler olduğunu yukarıda tek tek şirket türlerine göre belirttik. Bununla birlikte yazılı şekilde hazırlanmaları gerektiğini belirttik. Bu noktada önemi dikkate alınarak esas sözleşmenin hazırlanmasında bir ticaret ve şirketler hukuku avukatı tarafından hukuki yardım alınması gerektiği söylenmelidir. Topo Hukuk Bürosu türlerine göre şirket esas sözleşmesi hazırlanmasında, sözleşmenin koşullarının değiştirilmesinde, ortaklarca hazırlanan şirket ana sözleşmesi hükümlerinin değerlendirilmesinde müvekkil şirketlere hukuki danışmanlık yapmaktadır. Alanında uzman Topo Hukuk Bürosu şirket avukatlarına iletişim sayfasından ulaşabilirsiniz.
Şirket Ana Sözleşmesi Değişikliği Nasıl Yapılır?
Şirketlerin esas sözleşmelerini belirli şartlar altında değiştirebilmeleri imkanı bulunmaktadır. Ancak bu bütün sözleşmenin baştan hazırlanması ve bir anlamda yeni bir şirket kurulması anlamına gelmemektedir. Şirketler kurulduktan sonra ilerleyen zamanlarda esas sözleşmede bazı hükümlerin gereksizliğine, değişmesi gerektiğine, şirketin devamlılığını tehdit ettiğine karar vererek değiştirme ihtiyacı hissedebilmektedirler. Değişiklik yapılacağına dair bildiri metni yönetim bünyesinde kurul üyelerinin de katılımıyla gerçekleştirilmelidir. Esas sözleşme hazırlanırken olduğu gibi değiştirilme esnasında da Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından izin alınması şartı getirilmiştir. Bu izin alınmadan herhangi bir değişikliğin karara bağlanması veya gerçekleştirilmesi söz konusu değildir.
Değişikliklere belirli sınırlamalar getirilmiştir. Buna göre şirket kurulumunda zorunlu olarak konulan hiçbir madde ve bilgide değişikliğe gidilemeyecektir. Aynı şekilde sözleşmeyle ilgisi bulunan kişi veya kişilerin de hakları tamamen koruma altına alınarak bu tarz değişikliklere gidilmesi de önlenmiştir. Değişiklik durumunda şirket esas sözleşmesi konusunda genelde şirketin sermaye yapısında değişikliğe gidildiği görülmektedir. Yönetim kurulu tarafından sermayenin çeşitli sebeplerden arttırılarak şirketin güçlendirilmesine veya azaltılarak küçültülmesine karar verilebilir. Verilen kararların resmi olarak tescil ettirilmesi ve değişikliğin kamuoyuna duyurulması gerekliliği bulunmaktadır.
Topo Hukuk Bürosu şirket avukatları şirket esas sözleşmesi konusunda yıllardır destek sağlamaktadır. Sorularınızı iletişim sayfasından veya danışma formundan sorabilirsiniz.