Saklı Pay

Saklı Pay Nedir, Ne Anlama Gelir?

Saklı pay davası nedir, mirasta saklı pay mirasçıları kimlerdir ve oranları nasıl hesaplanır.

Saklı pay nedir, mirasbırakanın kanunen belirlenmiş mirasçılarından kaçıramayacağı, her birine yasal olarak düşen paydır. Öyle ki mirasbırakan ölüme bağlı tasarruflarıyla ya da sağlararası kazandırmalarıyla yasal mirasçılarının haklarını aşan tasarruflarda bulunmuş olabilir. Böyle durumlarda dahi mirasçılar açacakları bir tenkis davasıyla bu haksızlığın düzeltilmesini isteyebilirler. Saklı pay hakkı mirasbırakanın ölümünden sonra yoksulluğa  düşmemeleri için kanun tarafından verilmiştir.

Saklı Pay Mirasçıları Kimlerdir?

Miras paylaşımında üç dereceli bir sistem belirlenmiştir. Belirlenen sisteme zümre sistemi denir. Zümre sistemi kan hısımlığına göre belirlenmiş olup önceki zümrede kalan kimsenin olmaması durumunda yasal mirasçılık bir sonraki zümreye geçer. İlk zümrede ölenin altsoyu bulunur. Evlatlıklar ve bunların altsoyu da birinci zümreye dâhildir. İkinci zümredeyse ölenin anne babasıyla bunların altsoyu bulunur. İlk zümrede kimsenin kalmaması durumunda bunlar ölenin yasal mirasçısı olurlar. Üçüncü zümre büyükanne ve büyükbabalar zümresidir. İlk iki zümrede kimsenin kalmaması durumunda ölenin yasal mirasçıları büyükanne ve büyükbabalar; bunların ölmeleri durumundaysa altsoyları olan teyze, hala, amca ve dayılardır. Ölen kişinin sağ kalan eşi bu üç zümreye de girmez, ayrıca incelenir.

Peki ya saklı pay mirasçıları kimlerdir? Saklı pay mirasçıları birinci ve ikinci zümre mirasçılarla varsa ölenin sağ kalan eşidir. Altsoyun ve anne babanın saklı pay hakları sabit olmasına karşın sağ kalan eşin saklı payı kimlerle mirasçı olduğuna göre değişecektir.

Kardeşlerin Saklı Pay Üzerinde Miras Hakkı Var Mıdır?

Kardeşlerin saklı pay üzerinde miras hakkı yoktur. Eski Medeni Kanun’da kardeşlerin de altsoy, anne baba ve sağ kalan eş ile birlikte 1/8 oranında pay hakkı vardı. Ancak yapılan değişikliklerle birlikte kardeşler hem yasal mirasçı olmaktan çıkarıldı hem de onlara verilen saklı pay hakkı geri alındı.

Kardeşlerin saklı pay hakları olmamakla birlikte ancak şu şekilde ölene yasal mirasçı olurlar: Bilindiği üzere kişinin yasal mirasçıları birinci zümre mirasçılarıdır yani kişinin altsoyudur. Altsoydan kimsenin kalmaması durumunda yasal mirasçı anne ve babadır. Ancak anne ve babanın olmaması durumunda mirasçılık hemen üçüncü zümreye geçmez. Öncelikle bunların altsoyu yani ölen kişinin kardeşi olup olmadığına bakılır. Eğer kişinin altsoyu ve anne babası yoksa ancak o zaman kardeşler ölen kişiye mirasçı olabilirler. Bu hak onlara doğrudan verilen bir mirasçılık hakkı değildir. Ölen kişinin anne ve babasının altsoyu konumunda olmalarından dolayı verilen dolaylı bir mirasçılıktır. Ancak bu durumda bile bunların saklı pay üzerinde miras hakları yoktur.

Saklı Pay Oranları Nedir?

Saklı pay oranları şöyledir:

1. Altsoyun saklı pay oranı yasal miras hakkının yarısıdır.
2. Anne ve babanın saklı pay oranları her birinin yasal miras hakkının 1/4’üdür.
3. Sağ kalan eş altsoy veya anne babayla birlikte mirasçı oluyorsa saklı pay oranları yasal miras hakkının tamamı, diğer hallerdeyse yasal miras hakkının 3/4’üdür.

Saklı Pay İhlali Durumunda Mirasbırakanın Tasarrufları Geçerli Midir?

Saklı pay ihlali durumunda mirasbırakanın tasarrufları geçerlidir. Ancak saklı pay sahipleri mirasbırakanın ölümünden sonra açacakları bir tenkis davasıyla bu ihlalin yarattığı haksızlığın giderilmesini hâkimden talep edebilirler.

Tenkis davasıyla ilgili ayrıntılı bilgi için tenkis davası makalemizi okuyunuz.

Mirasbırakan Mirasçıları Saklı Paydan Men Edebilir Mi?

Mirasbırakan mirasçıları sakiı paydan men edebilir. Buna halk ağzında mirasçılıktan çıkarma denir. Mirastan çıkarma mirasbırakanın yaptığı ölüme bağlı bir tasarrufla mümkün olur. Ancak kanun koyucu mirastan çıkarmayı belli koşullara bağlamıştır. Buna göre mirasbırakan ancak şu hallerde paydan mirasçılarını mirasçılıktan çıkarabilir:

1. Mirasçı murise veya murisin yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş olmalı.
2. Mirasçı murise veya murisin ailesine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş olmalı.

Mirasçılıktan çıkarılan kimse mirastan pay alamayacağı gibi saklı payının ihlal edildiği gerekçesiyle mirasbırakana tenkis davası da açamaz. Murisin aksine bir beyanı olmadığı müddetçe mirasçılıktan çıkarılmış kişinin miras hakkı onun altsoyuna; o yoksa da diğer yasal mirasçılara kalır. Mirasçılıktan çıkarma sebebinin olmadığını ispat yükümü mirasçılıktan çıkarılan kimsededir.

Vasiyetname ile Yapılan İşlemler ve Saklı Pay

Mirasbırakan malvarlığının bir kısmında veya tamamında, vasiyetname veya miras sözleşmesi yolu ile dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Bu tasarrufları kanunen belirlenmiş bazı sınırları aşmamalı ve bazı haklara dokunmamalıdır.

Mirasbırakan hazırladığı bir vasiyetnameyle kendisine yeni bir mirasçı tayin edebilir, belirli bir malını mirasçı olarak atamaksızın belirli bir kişiye bırakabilir, yedek mirasçı atayabilir ya da saklı pay haklarına dokunmamak üzere yardım kuruluşlarına bağışlarda bulunabilir. Ancak mirasbırakan vasiyetname ile paya müdahale edemez. Bunların dışında mirasçılarından biriyle veya birkaçıyla karşılıklı olarak yapacağı bir miras sözleşmesiyle üçüncü bir kişiye miras bırakma yükümü altına girebilir. Belirli bir bedel karşılığında onların mirastan feragat etmelerini sağlayabilir. Ancak mirasbırakan her ne tasarrufta bulunursa bulunsun kanunen belirlenmiş saklı pay oranlarına aykırı hareket edemez. Aksi takdirde yasal mirasçıları açacakları bir tenkis davasıyla bunu düzelttirirler.

Muris Muvazaası ile Saklı Payın İhlali

Muris muvazaası; diğer bir ismiyle mirastan mal kaçırma, mirasbırakanın mirasçılarını mirasından mahrum bırakmak için yaptığı muvazaalı sözleşmelerdir. Muris muvazaasıyla mirasbırakan ölümünden önce yaptığı bağışlama sözleşmesini satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi olarak göstermektedir. Ancak muvazaa, sözleşmeler için genel bir geçersizlik nedenidir ve sadece saklı pay sahipleri değil tüm ilgililer her türlü delille bunun iptalini hâkimden isteyebilirler.

Saklı Payın İhlali Durumunda Ne Yapılabilir?

Saklı payın ihlali muvazaalı bir sözleşmeyle yapılmışsa saklı pay sahipleri ve ilgili herkes hâkimden bunun düzeltilmesini her türlü delille talep edebilirler. Eğer saklı payın ihlali muvazaa dışında bir yolla yapılmışsa saklı pay sahipleri her türlü tenkis davası açarak bunu düzelttirirler.

Saklı Payın Haczi Mümkün Müdür?

Saklı payın haczi mümkün mü sorusunuda mail olarak sıkça almaktayız. Saklı payın hacizi konusunada şu şekilde cevap verelim. Borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarına haciz konulabileceği gibi henüz kendisine intikal etmemiş miras payı da hacze konu olabilir. Bu haciz borçlunun miras üzerindeki hissesi oranındadır. Alacaklı bu haczin nasıl gerçekleşeceğini icra mahkemesinden sorabilir. Mahkeme ortaklığın giderilmesi veya elbirliğiyle mülkiyetin paylı mülkiyete çevrilmesi davası açılmasını ve sonra bunların satılarak gelirine haciz koyulmasına karar verebilir. Davayı açacak olan kişi alacaklıdır. Mahkeme ayrıca alacaklıya bu davaları açabilmesi için bir yetki belgesi de verir.

Mirasçı bu malların haczedilmemesi için bir reddi miras davası da açabilir. Reddi miras davası ölenin son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Ancak unutulmamalıdır ki bu davanın açılma süresi üç aydır.

Saklı Pay Miktarının Hesaplanması

Saklı pay nasıl hesaplanır? Saklı pay hesaplama oranları her bir grup için şöyledir:

1. Sağ kalan eş ölenin altsoyuyla birlikte mirasçı olduğunda altsoyun yasal miras hakkı tüm mirasın 3/4’ü, sağ kalan eşin yasal miras hakkı tüm mirasın 1/4’üdür. Altsoyun saklı pay oranı yasal miras hakkının yarısı yani tüm mirasın 3/8’idir. Sağ kalan eş içinse saklı pay oranı yasal miras hakkının tamamı yani 1/4’tür. Mirasbırakan bu 3/8’lik ve 1/4’lük saklı pay oranlarına dokunmamak kaydıyla miras üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunabilir.
2. Sağ kalan eş ölenin anne babasıyla birlikte mirasçı olduğunda anne babanın yasal miras hakkı tüm mirasın yarısıdır. Anne babanın saklı pay oranı yasal miras hakkının 1/4’ü, yani toplamda tüm mirasın 1/8’idir. Sağ kalan eşinse saklı pay yasal miras hakkının tamamıdır yani tüm mirasın 1/2’sidir.
3. Üçüncü zümre mirasçıların ve kardeşlerin saklı pay hakkı yoktur. Ancak sağ kalan eş üçüncü zümreyle yani büyükanne ve büyükbabayla birlikte mirasçı oluyorsa buradaki saklı payı yasal miras hakkının 3/4’üdür. Yasal miras hakkı da 3/4’tür. Bu durumda sağ kalan eşin saklı payı tüm mirasın 9/16’sı olmuş olur.
4. Birinci, ikinci ve üçüncü zümrelerden kimse kalmamışsa sağ kalan eş mirasın tamamına tek başına sahiptir. Buradaki saklı payıysa yasal miras hakkının 3/4’ü yani tüm mirasın 3/4’ü olmuş olur.

Saklı pay miktarı hesaplanması oldukça karmaşık olduğu için mirasçıların haklarının hesaplanması için miras avukatı ile görüşmesi şiddetle önerilmektedir. Aksi takdirde yanlış açılan davalar ile hüsrana uğranılabilmektedir. Topo Hukuk bürosu avukatları olarak sizlere miras mal paylaşımı, saklı pay ihlali, saklı payın ihlali davası ve tenkis davası açma, saklı payın devri ve saklı payın haczi hususlarında hizmet vermekteyiz.

Mirasta Saklı Pay ve Zamanaşımı

Mirasta saklı pay davası zamanaşımı süresine değil hak düşürücü süreye tabidir. Buna göre saklı pay sahibi, hakkına yapılan tecavüzü öğrendiği andan itibaren bir yıl içerisinde tenkis davası açabilir. Bu sürenin mirasta saklı pay zamanaşımı süresi olmamasının en önemli sonucu defi olarak kullanılamayacak olmasıdır. Tenkis davasıyla birlikte saklı pay sahibine saklı pay hakkı geri verilir.

Saklı Pay Hakkında Yargıtay Kararları

Saklı pay hakkında Yargıtay kararlarından bazıları şunlardır:

1. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2015/1687 E. 2015/6049 K. sayılı kararında, mirastan çıkarılan kişinin mirasbırakanın mirasçılarına karşı iptal davası açabileceğine hükmetmiştir.
2. Yargıtay 1974/7 E. 1975/1 K. sayılı içtihadı birleştirme kararında, mirasbırakanın saklı pay sahiplerine paylarını vermemek için yaptığı taşınmaz devirlerinde, durumu bilen kötü niyetli üçüncü kişilere karşı tenkis davası açılabileceğine hükmetmiştir.
3. Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 2014/3794 E. 2015/12134 K. sayılı kararında, mirasbırakanın kardeşinin kanunda sayılan saklı pay mirasçılarından olmadığı gerekçesiyle tenkis davası açamayacağına hükmetmiştir.
4. Yargıtay 1986/4 E. 1987/5 K. sayılı içtihadı birleştirme kararında, mirasbırakanın saklı pay sahiplerinin hakkını zedelenmesi durumlarında muvazaalı işlemlere karşı tenkis davası veya muvazaa nedeniyle iptal davası açılabileceğine hükmetmiştir.